Φερμουάρ: Η ιστορία μίας μεγάλης εφεύρεσης
Μας είναι δύσκολο σήμερα να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς το κοινό φερμουάρ. Είναι τόσο πανταχού παρόν, που απλά πιστεύουμε ότι ήταν πάντα μέρος της βιομηχανίας ειδών ένδυσης. Κι όμως… Από την ώρα της ανακάλυψής του πέρασαν δεκαετίες μέχρι να αναγνωρισθεί η αξία του, να χρησιμοποιηθεί ευρέως αλλά και να πάρει θέση… ως σεξουαλικό υπονοούμενο στη δυτική κουλτούρα! Ας δούμε την ιστορία μίας από τις μεγαλύτερες εφευρέσεις!
Από τη Μαρία Καλοπούλου
Περιέργως, τη στιγμή που εφευρέθηκε το φερμουάρ, δεν έκανε την εντύπωση που θα περιμέναμε ούτε άλλαξε τον κόσμο! Στην πραγματικότητα, χρειάστηκαν πολλά χρόνια μέχρι οι άνθρωποι να συνειδητοποιήσουν την αξία του στην καθημερινή ζωή.
Η ιστορία ξεκινά όταν ο Elias Howe, Jr. (1819-1867), εφευρέτης της ραπτομηχανής, έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1851 για ένα «Αυτόματο, συνεχές κλείσιμο ρούχων».
Ωστόσο, το πράγμα δεν προχώρησε. Ίσως ήταν η επιτυχία της ραπτομηχανής, που έκανε τον Elias Howe να μην κυνηγήσει εμπορικά το σύστημα κλεισίματος των ρούχων του. Το αποτέλεσμα ήταν να χάσει την ευκαιρία του να γίνει ο αναγνωρισμένος «Πατέρας του φερμουάρ».
Το πρώτο φερμουάρ γίνεται γεγονός
Το 1892, ο Γουίτκομπ Τζάντσον πήρε άδεια ευρεσιτεχνίας για ένα μηχανισμό με κρίκους και άγκιστρα που τον ονόμασε «κοπιτσοθηλυκωτήρι». Ήταν το πρώτο φερμουάρ στον κόσμο.
Ο Τζάντσον παρουσίασε την εφεύρεσή του στην Παγκόσμια Έκθεση του Σικάγου, αλλά η υφήλιος αδιαφόρησε. Τα ταχυδρομεία του παρήγγειλαν φερμουάρ για είκοσι σάκους αλληλογραφίας, αλλά η λειτουργία τους ήταν τόσο προβληματική, ώστε η παραγγελία δεν επαναλήφθηκε ποτέ.
Το 1913 ο μηχανικός Γκίντεον Σάνμπακ επινόησε μια βελτιωμένη εκδοχή. Την ονόμασε «γάντζωμα χωρίς γάντζο», επειδή αντί να χρησιμοποιεί κρίκους και άγκιστρα χρησιμοποιούσε μικρά δοντάκια που κούμπωναν σαν τα σύγχρονα φερμουάρ.
Στην αρχή, τα φερμουάρ χρησιμοποιήθηκαν κυρίως σε ζώνες μεταφοράς χρημάτων, καπνοσακούλες και μπότες, αλλά το αντιμετώπιζαν περισσότερο σαν σύγχρονη καινοτομία παρά σαν αναγκαιότητα.
Το 1923, η Goodrich έβγαλε στην αγορά μία νέα γραμμή σε μποτάκια που έκλειναν με φερμουάρ και τις ονόμασε μπότες Zipper (Ζίπερ), από τον ήχο που κάνει το φερμουάρ όταν κλείνει. Η ονομασία ζίπερ για το φερμουάρ στα αγγλικά, προέρχεται ακριβώς από εκείνη τη στιγμή.
Η βιομηχανία ιματισμού δεν έδειξε ιδιαίτερο ενθουσιασμό για την εφεύρεση, κι έτσι, θα περνούσαν άλλα 20 χρόνια πριν η βιομηχανία της μόδας αρχίσει να χρησιμοποιεί φερμουάρ στα ρούχα.
Από τα παιδικά ρούχα… στα ανδρικά παντελόνια
Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν τη δεκαετία του 1930, με τη χρήση των πρώτων φερμουάρ σε παιδικά ρούχα. Στη συνέχεια, έγινε η αντικατάσταση των κουμπιών στο ανδρικό παντελόνι με φερμουάρ και σειρά πήραν τα αθλητικά ρούχα και τα ρούχα εργασίας.
Φαίνεται όμως, ότι χρησιμοποιούνται συχνότερα σε σχετικά βαριά υφάσματα, όπως δέρμα και μάλλινα, μαλλί, ανθεκτικά βαμβακερά και σε κορσέδες.
Η μεγάλη αλλαγή έγινε όμως το 1937. Οι επιθετικές τακτικές πωλήσεων άρχισαν επιτέλους να αποδίδουν. Διαφημίσεις στο Esquire της εποχής ανακήρυξαν τα φερμουάρ, ως «τη νέα έμπνευση στην αντρική ραπτική».
Όταν οι τολμηροί Γάλλοι σχεδιαστές υιοθετούν το φερμουάρ και το κάνουν μόδα!
Σύμφωνα με τους καταλόγους του διάσημου καταστήματος στις ΗΠΑ Sears οι διαφημίσεις για φορέματα με φερμουάρ ξεκίνησαν περίπου το 1935 με το σύνθημα «More Style! More Comfort!» (δηλαδή, Περισσότερο Στιλ! Περισσότερη άνεση!) παρουσιάζοντας φορέματα που έκλειναν μπροστά με φερμουάρ.
Η μεγάλη αλλαγή όμως έγινε, όταν αρκετοί Γάλλοι σχεδιαστές υιοθέτησαν τα φερμουάρ για τα κομψά και στενά γυναικεία φορέματα. Οι πωλήσεις εκτοξεύτηκαν! Και τα φορέματα με ορατά φερμουάρ το 1935-36 έγιναν μόδα.
Οι τολμηροί Γάλλοι σχεδιαστές, όπως η Elsa Schiaparelli (Έλσα Σκιαπαρέλι) και ο Edward Molyneux (Έντουαρντ Μολυνέ) έδειξαν τολμηρά φερμουάρ στα κομμάτια μόδας τους τη δεκαετία του 1930 και του 1940.
Η Elsa Schiaparelli ήταν ένας από τους πρώτους σχεδιαστές μόδας που αγκάλιασε τα φερμουάρ ως στοιχείο στιλ στη μόδα.
Η διάσημη σχεδιάστρια Έλσα Σκιαπαρέλι, δημιούργησε τον όρο «σκανδαλιστικό ροζ», και θεωρείται η πρώτη Παριζιάνα σχεδιάστρια μόδας που αγκάλιασε το φερμουάρ για τα γυναικεία ρούχα της.
Στην αρχή υιοθέτησε τα φερμουάρ με έντονα χρώματα στα αθλητικά ρούχα το 1930. Για να φθάσει το 1935, αποδεικνύοντας για μία ακόμη φορά την πρωτοπορία της, να δημιουργήσει μία συλλογή με βραδινές τουαλέτες με φερμουάρ σε φωτεινά χρώματα.
Ενώ άλλοι σχεδιαστές σκέφτηκαν τα φερμουάρ απλά ως κλείσιμο των ρούχων και προσπάθησαν να τα κρύψουν, η Schiaparelli τα ανέδειξε ως στοιχείο στιλ για να δημιουργήσει οπτικό ενδιαφέρον.
Ωστόσο, αν και πήρε τη δόξα, είναι ξεκάθαρο ότι η άλλη σπουδαία Γαλλίδα σχεδιάστρια, η Madeleine Vionnet (Μαντελίν Βιονέ) είχε δημιουργήσει ήδη από το 1929 ένα εξέχον κλείσιμο με φερμουάρ σε πουκάμισο.
Τελικά, 44 χρόνια μετά από την εφεύρεσή του, το φερμουάρ ξεκόλλησε από την αφάνεια και πήρε τη θέση που του άξιζε!
Το φερμουάρ γίνεται σέξι!
Το φερμουάρ έχει γίνει βασικό «εργαλείο» στη βιομηχανία της μόδας και ένα καλά τοποθετημένο φερμουάρ μπορεί να φτιάξει ή να χαλάσει ένα ρούχο. Μπορεί να χρησιμοποιείται ως απλό κούμπωμα αλλά και ως διακοσμητικό στοιχείο.
Καθώς το φερμουάρ έγινε όλο και πιο συνηθισμένο τον εικοστό αιώνα, απέκτησε έναν… ασυνήθιστο πολιτιστικό συμβολισμό.
Για παράδειγμα, ο Aldous Huxley χρησιμοποίησε το φερμουάρ σε όλο το μυθιστόρημά του «Ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος», το 1932, ως υπαινιγμό της απρόσωπης και μηχανικής φύσης του σεξ στον εφιαλτικό κόσμο του μέλλοντος.
Στο Μπρόντγουεϊ και στο Χόλιγουντ άρχισαν την ίδια δεκαετία να χρησιμοποιούν το φερμουάρ για να μεταφέρουν «εικόνες» των ασυμβίβαστων: Χαρακτηριστικό παράδειγμα το μιούζικαλ των Ρότζερς και Χαρτ του 1940, το «Pal Joey» που περιελάμβανε τη διάσημη παντομίμα στριπτίζ με το ρεφρέν του «zip» σε όλη τη διάρκειά του.
Η Ρίτα Χέιγουορθ, στην ταινία της «Gilda» του 1946, χρησιμοποίησε το φερμουάρ περισσότερες από μία φορές ως όργανο σεξουαλικής πρόκλησης.
Μπορεί όμως, ένα φερμουάρ να χρησιμοποιηθεί για να προσθέσει μια αίσθηση δύναμης και σεξουαλικότητας, όπως το «αθάνατο» πλέον δερμάτινο μπουφάν που φορούσε ο Mάρλον Μπράντο στην ταινία του 1953 «Ο ατίθασος»!
Στο ίδιο μήκος κύματος και το πρωτότυπο εξώφυλλο, που σχεδιάστηκε από τον Andy Warhol για τον δίσκο των Rolling Stone «Sticky Fingers» το 1971. Εξαιρετικά καινοτόμο, απεικονίζει το σεξουαλικό υπονοούμενο ενός άνδρα με στενό τζιν, με το φερμουάρ που ανοίγει για να αποκαλύψει το εσώρουχο.
Το φερμουάρ που διατρέχει το πίσω μέρος ενός γυναικείου φορέματος χρησιμοποιείται για να δημιουργήσει μια σαγηνευτική γυναικεία αίσθηση, που όταν κατεβαίνει προκαλεί την πρωτόγονη περιέργεια του τι κρύβεται πίσω από αυτό. Με τον ίδιο τρόπο, τα ορατά φερμουάρ προσδίδουν έναν αέρα τολμηρής σεξουαλικότητας και διάθεσης πρόκλησης!
Η σημασία του φερμουάρ
Η ιστορική σημασία του φερμουάρ δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών τον 20ο αιώνα, όπως το Velcro ή το πλαστικό φερμουάρ.
Το φερμουάρ όχι μόνο είναι πιο βολικό να στερεώνει τα ρούχα, αλλά ειδικά τα πλαστικά φερμουάρ κλείνουν καλά π.χ. ένα μπουφάν, ώστε να μην μας επηρεάζει ο αέρας και η σκόνη, ενώ ταυτόχρονα δεν «κολλάει» ούτε σκουριάζει.
Η εφεύρεση των πλαστικών φερμουάρ δίνει τη δυνατότητα πολλών χρωμάτων και σχεδίων, κάνοντάς τα ένα ακόμη εργαλείο στο οπλοστάσιο των σχεδιαστών μόδας.
Τα φερμουάρ δεν κλείνουν μόνο ρούχα αλλά και τα πιο πολύτιμα υπάρχοντά μας! Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο χρησιμοποιούνται σε τσάντες, σακίδια και πορτοφόλια.
Συνολικά, απλώς διευκολύνει τη ζωή όλων, ειδικά για άτομα με αναπηρία.
