Τα ηλιοτρόπια του Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Αν υπάρχει ένας ζωγράφος που λάτρεψε τα ηλιοτρόπια και γενικότερα το κίτρινο χρώμα, δεν μπορεί να είναι κανένας άλλος εκτός από τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Οι πίνακές του με τα ηλιοτρόπια ζωγραφισμένα με διαφορετικές εκδοχές αποτυπώνουν την εμμονή του και αποτελούν ύμνο στο λουλούδι του καλοκαιριού και στα λιβάδια της νότιας Γαλλίας. Σίγουρα είναι από τους πιο διάσημους και αναγνωρίσιμους πίνακες στο ευρύ κοινό κι ας δούμε τι κρύβεται πίσω τους!
Από τη Μαρία Καλοπούλου
Το κίτρινο ήταν το χαρακτηριστικό χρώμα του Βαν Γκογκ, ενώ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ο χαρακτήρας του ηλιοτρόπιου έθελγαν τον Βαν Γκογκ για να τα ζωγραφίσει: Το πάλλον χρώμα που του άρεσε, αλλά επίσης και η φόρμα του. Το ηλιοτρόπιο είναι ένα δυνατό και ευθυτενές φυτό. Δεν είναι κομψό και λεπτεπίλεπτο. Το ονόμαζε το “χωριάτικο ηλιοτρόπιο” και έχει μία αγριάδα και τραχύτητα στην αληθινή φύση, που είναι εκείνο το συναίσθημα που τον συνέγειρε.
Όπως είναι γνωστό, ο μεγάλος Ολλανδός ζωγράφος πέρασε κάποια χρόνια του σε άσυλο. Σε αυτή τη ζοφερή και ταραγμένη περίοδο της ζωής του, κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του αυτού, λαχταρούσε τη ζωή στη φύση και τα παιδικά του χρόνια στην Ολλανδία.
Όπως αναφέρεται, ο Βαν Γκογκ αποκάλυψε στον αδελφό του Τεό πως κατά την περίοδο της αδιαθεσίας του έβλεπε με τον νου του το σπίτι τους και τον κήπο του στο Ζούντερτ και αναπολούσε τα παιδικά του χρόνια. Είχε αποτυπώσει από μνήμης στον καμβά την εικόνα του σπιτιού του, μία σύνθεση που αναπαριστούσε τη μητέρα και την αδελφή του να χάνονται σε έναν πυκνό κήπο, που περιελάμβανε ντάλιες και ηλιοτρόπια.
Τα ηλιοτρόπια ήταν για τον Βαν Γκογκ η αυθεντική ζωή στη φύση
Το ηλιοτρόπιο, που άλλοτε ο Βαν Γκογκ το αντιμετώπιζε ως διακοσμητικό στοιχείο, είχε περιβληθεί πλέον έναν συμβολικό χαρακτήρα, ένα σύμβολο που αντιπροσώπευε το φως, έγινε το ιδανικό της αυθεντικής ζωής μέσα στη φύση.
Ο συμβολιστής ποιητής και κριτικός Γκαμπριέλ -Αλμπέρ Οριέ είχε υποστηρίξει πως τα ηλιοτρόπια του Βαν Γκογκ συγκορμίζουν μία δυνατή ιδέα, και γράφοντας στο Mercure de France είχε αναφερθεί στο «εμμονικό πάθος για τον ηλιακό δίσκο, που του αρέσει να λάμπει στους φλογισμένους ουρανούς του και από την άλλη πλευρά, τον άλλο ήλιο, το φυτικό άστρο, το υπέροχο ηλιοτρόπιο, το οποίο φιλοτεχνεί ξανά και ξανά, ακάματα, ωσάν ένας μονομανής».
Ο καλλιτέχνης μάλιστα φανταζόταν να συνδυάσει την προσωπογραφία της Μαντάμ Ρουλέν, που ονομάζεται La Berceuse («Η γυναίκα με την Κούνια» 1888-89), με δύο έργα του με ηλιοτρόπια. Ο πίνακας αναπαριστά τη σύζυγο ενός φίλου του καθιστή, ενώ από πίσω της υπάρχει μία ταπετσαρία με έντονα, ολάνθιστα λουλούδια. Ο Βαν Γκογκ είχε φαντασθεί αυτόν τον πίνακα πλαισιωμένο από δύο έργα με ηλιοτρόπια, με τη μορφή τριπτύχου –η Παρθένος πλαισιωμένη από δύο πάλλοντα μπουκέτα.
Οι 11 πίνακες του Βαν Γκογκ με τα ηλιοτρόπια
Στα τέλη του 1887, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ, που αγωνιζόταν πέρα από την αναγνώρισή του για την ίδια του την επιβίωση, εξέθετε τους πίνακές του στους τοίχους του παρισινού εστιατορίου Γκραν Μπουιγιόν-Ρεστοράν ντι Σαλέ, όπου σύχναζαν για να γευματίσουν μεροκαματιάρηδες άνθρωποι.
Τους τοίχους του παρισινού εστιατορίου κοσμούσαν επίσης πίνακες του Ανρί ντε Τουλούζ-Λοτρέκ, του Εμίλ Μπερνάρ και άλλων καλλιτεχνών της πρωτοπορίας εκείνης της εποχής. Οι προσωρινές αυτές εκθέσεις διαρκούσαν λίγο και δεν προσέλκυαν τα φώτα της δημοσιότητας, ωστόσο, οι νεκρές φύσεις με τα ηλιοτρόπια, η σχεδόν βελούδινη υφή των σπόρων τους και η φωτεινή έκρηξη των ανοιγμένων πετάλων τους, σαν φλόγες που χορεύουν, μάγεψαν έναν άλλο ζωγράφο που έτυχε να βρεθεί εκεί.
Ο Πολ Γκογκέν εντυπωσιάστηκε και ενθάρρυνε τον Βίνσεντ να συνεχίσει να εστιάζει το ενδιαφέρον του στα ηλιοτρόπια. Ο Γκογκέν μάλιστα τοποθέτησε δύο από αυτούς τους πίνακες στο σπίτι του, ενώ ο νεαρός ζωγράφος τελικά δημιούργησε 11 πίνακες με θέμα τα ηλιοτρόπια και για έναν επιπλέον λόγο: Ο στόχος του ήταν να εντυπωσιάσει τον Γκογκέν, στον βαθμό που κόσμησε με αυτούς τους πίνακες το υπνοδωμάτιό του στο Κίτρινο Σπίτι του στην Αρλ, όπου οι δύο καλλιτέχνες πέρασαν κάποιον καιρό μαζί, ζώντας και δημιουργώντας από κοινού, το 1888.
Πράγματι, αργότερα ο Γκογκέν ζήτησε να αποκτήσει κάποια από τα έργα στο Κίτρινο Σπίτι: ένα από αυτά ήταν το ηλιοτρόπιο σε κίτρινο βάζο, μία χρωματική έκρηξη του κίτρινου που ξεχειλίζει, έντονο και φωτερό.
Ο Βαν Γκογκ είχε πει πως όντως το ηλιοτρόπιο αντικατοπτρίζει μία ιδέα, «την ευγνωμοσύνη». Οι πίνακές του, όπως έγραψε στην αδελφή του το 1890, αποτελούν «σχεδόν μία κραυγή αγωνίας, ενώ συμβολίζουν την ευγνωμοσύνη στο χωριάτικο ηλιοτρόπιο», μία εικόνα που του γεννούσε γαλήνη και οικειότητα, και το οποίο όπως κάποιος μπορεί κάλλιστα να φαντασθεί διαθέτει μία κάποια ζωτική λάμψη και μορφή, που είχε τη δυνατότητα να τον εμψυχώσει και να του γαληνεύσει το πνεύμα σε ταραγμένες περιόδους.
