Η γοητεία του σύκου: Τι μπορεί να μας πει ένα φρούτο για την αγάπη, τη ζωή και τον πολιτισμό
Το σύκο είναι ένα πολύ πιο συναρπαστικό από ό,τι πολλοί από εμάς γνωρίζουμε. Από ιστορίες εξελικτικής… αγάπης που εκτείνονται σε χιλιετίες μέχρι την ίδρυση της αρχαίας Ρώμης και την αρχή του Βουδισμού, το σύκο έχει παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο σε μερικές από τις πιο συναρπαστικές ιστορίες του ανθρώπινου πολιτισμού.
Από τη Μαρία Καλοπούλου
Ξέρετε για παράδειγμα ποια είναι τα άνθη της συκιάς, και πώς μπαίνει στο παιχνίδι η σφήκα της συκιάς για να αποτελέσουν ένα «αιώνιο» ζευγάρι; Ποιος είναι ο ρόλος του σύκου στην ανθρώπινη εξέλιξη και γιατί το σύκο θεωρείται μέχρι τις ημέρες αφροδισιακό;
Μπορεί να μην υπάρχουν πιο τέλειοι εραστές από τη συκιά και τη σφήκα της συκιάς!
Αυτό είναι που δίνει στο εσωτερικό ενός σύκου την χαρακτηριστική ραβδωτή του εμφάνιση: κάθε μικρή, σαρκώδης κλωστή στο σύκο είναι ένα λουλούδι, που κουβαλάει έναν σπόρο.
Το σύκο είναι ένα περίεργο φρούτο. Στην πραγματικότητα, δεν είναι καθόλου φρούτο. Τα σύκα είναι στην πραγματικότητα “ταξιανθίες” ή ανεστραμμένα λουλούδια.
Η επικονίαση είναι αρκετά απλή για ένα μέσο λουλούδι, αλλά τα πράγματα περιπλέκονται για τα άνθη της συκιάς, τα οποία είναι κλεισμένα σε ένα προστατευτικό στέλεχος. Εδώ μπαίνει στο παιχνίδι η σφήκα της συκιάς.
Υπάρχουν περίπου 900 είδη συκιάς και περίπου 900 είδη σφήκας συκιάς! Κατά τη διάρκεια 80 εκατομμυρίων ετών, κάθε είδος συκιάς έχει εξελιχθεί παράλληλα με το δικό του είδος σφήκας συκιάς.
Κάθε σύκο βασίζεται στη σφήκα του για επικονίαση και κάθε σφήκα βασίζεται στο σύκο του για αναπαραγωγή. Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Britannica, η σύνδεση «έχει γίνει τόσο βαθιά που κανένας οργανισμός δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον άλλον».
Οι βιολόγοι την αποκαλούν «συνεξέλιξη», μια διαδικασία στην οποία δύο είδη επηρεάζουν άμεσα την εξέλιξη το ένα του άλλου. Σε ανθρώπινους όρους, θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε «συνεξάρτηση».
Όταν μια θηλυκή σφήκα συκιάς είναι έτοιμη να αναπαραχθεί, σκαρφαλώνει σε ένα σύκο μέσα από ένα μικρό άνοιγμα. Μόλις μπει μέσα, η σφήκα εναποθέτει τα αυγά της. Φέρνει επίσης γύρη από άλλα σύκα, γονιμοποιώντας έτσι το σύκο.
Αλλά υπάρχει μια μικρή τραγωδία ενσωματωμένη στο θέμα. Βλέπετε, η σφήκα του σύκου μπορεί να είναι μικρή, αλλά το στόμιο είναι μια σφιχτή συμπίεση. Κατά τη διαδικασία τους σκαψίματος στο σύκο, η σφήκα χάνει τις κεραίες και τα φτερά της – που σημαίνει ότι παγιδεύεται.
Όπως ο ήρωας ενός ιδιαίτερα δραματικού ρομαντικού μυθιστορήματος, η σφήκα πεθαίνει για τον έρωτά της. Το σύκο δείχνει τη δική του σκληρή αφοσίωση χωνεύοντας το σώμα της για τροφή.
Τι πρέπει να συμπεράνουμε από αυτή τη σχέση; Είναι μια αλληγορία για την αληθινή αγάπη ή ένα γοτθικό κομμάτι καταδικασμένου και δυσλειτουργικού ρομαντισμού;
Στην πραγματικότητα, δεν είναι τίποτα από τα δύο. Απλώς προβάλλουμε ανθρώπινες ιδέες σε βιολογικές διαδικασίες. Ωστόσο, είμαστε σε καλό δρόμο… σχεδόν για όσο καιρό υπάρχει ο πολιτισμός, οι άνθρωποι τρώνε σύκα και τα μετατρέπουν σε μεταφορές για σχεδόν τα πάντα.
Το φρούτο από το οποίο ξεκίνησαν όλα!
Το σύκο είναι ένα πολύ πιο συναρπαστικό από ό,τι πολλοί από εμάς γνωρίζουμε. Οι επιστήμονες το αποκαλούν «βασικό πόρο» λόγω του μεγάλου αριθμού ζώων – περισσότερα από 1.200 – που βασίζονται σε αυτό για θρεπτικά συστατικά. Αυτό περιλαμβάνει και τους ανθρώπους. Η συκιά δεν είναι δέντρο για να το περιεργαζόμαστε.
Σύμφωνα με τον οικολόγο Μάικ Σάναχαν, «Η παρουσία ώριμων σύκων όλο τον χρόνο βοηθούσε στη διατήρηση των πρώιμων ανθρώπινων προγόνων μας. Τα σύκα υψηλής ενέργειας μπορεί να βοήθησαν τους προγόνους μας να αναπτύξουν μεγαλύτερους εγκεφάλους.
Υπάρχει επίσης μια θεωρία που υποδηλώνει ότι τα χέρια μας εξελίχθηκαν ως εργαλεία για την αξιολόγηση των σύκων που είναι μαλακά και επομένως γλυκά και πλούσια σε ενέργεια.
Ο ρόλος του σύκου στην οικοδόμηση του ανθρώπινου πολιτισμού μπορεί να βοηθά στην εξήγηση της συμβολικής του δύναμης. Εμφανίζεται σε θρησκείες σε όλο τον κόσμο.
Ο Βούδας διαλογιζόταν κάτω από μια συκιά όταν φωτίστηκε. Η συκιά είναι το τρίτο δέντρο που αναφέρεται στη Βίβλο, με μόνο το «Δέντρο της ζωής» και το «Δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού» να έχουν πάρει το όνομά τους πριν από αυτήν.
Οι αρχαίοι Ρωμαίοι κατοχύρωσαν τη σύνδεση μεταξύ της ανθρωπότητας και του σύκου στον μύθο. Οι θρυλικοί ιδρυτές της Ρώμης, ο Ρωμύλος και ο Ρέμος, βρέθηκαν ως βρέφη κάτω από μια συκιά, όπου τους θήλαζε μια λύκαινα. Οι Ρωμαίοι συνέδεσαν επίσης τη συκιά με τη Ρουμίνα, προστάτιδα θεά των θηλαζουσών μητέρων, λόγω του γαλακτώδους χυμού της.
Ο πιο «γόνιμος» καρπός;
Δεδομένου του εξέχοντος ρόλου του σύκου στη γέννηση της ανθρωπότητας όπως την ξέρουμε, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα σύκα συχνά συνδέονται με το σεξ και τη γονιμότητα.
Για παράδειγμα, στην αρχαία Ελλάδα, ορισμένες τελετουργίες περιελάμβαναν ξυλοδαρμό ανδρών και γυναικών με κλαδιά συκιάς για την προώθηση της γονιμότητας. (Δεν είναι ακριβώς η πιο δελεαστική τελετουργία, αλλά από την άλλη πλευρά, κάποιοι άνθρωποι το προτιμούν, και αυτό τους δίνει μεγαλύτερη δύναμη.)
Ο θρύλος λέει ότι το πιο εμβληματικό σύμβολο του σεξ της ιστορίας, η Κλεοπάτρα, προτιμούσε τα σύκα από οποιοδήποτε άλλο φρούτο.
Ενώ στη Δύση μπορεί να έχουμε τη συνήθεια να πετάμε ρύζι στους γάμους, το μαροκινό έθιμο υπαγορεύει να πετάνε σύκα και σταφίδες για να ευχηθούν γονιμότητα στους νεόνυμφους.
Οι άνδρες, επίσης, χρησιμοποιούσαν σύκα για να ευχηθούν γονιμότητα ο ένας στον άλλον — αν και με έναν ελαφρώς πιο χυδαίο τρόπο, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα.
Ως ένδειξη ευλογίας — και ως μέσο αποτροπής από τις κατάρες, οι αρχαίοι Ρωμαίοι έδειχναν το «mano fico» ή «χέρι σύκου», που ονομαζόταν έτσι επειδή θεωρούνταν ότι έμοιαζε με γυναικεία γεννητικά όργανα, τα οποία συνδέονταν με τα σύκα.
Μέχρι σήμερα, πολλοί άνθρωποι θεωρούν το σύκο αφροδισιακό
Κάποιοι πιστεύουν ότι η πλούσια περιεκτικότητα σε αμινοξέα του φρούτου προάγει τη σεξουαλική αντοχή, αν και η επιστήμη πίσω από τα αφροδισιακά δεν είναι ακριβώς εδραιωμένη.
Μελέτες του Δρ. Alan R. Hirsch έχουν δείξει ότι ορισμένα αρώματα — ειδικά η λεβάντα και η κολοκυθόπιτα — μπορούν να αυξήσουν τη διέγερση. Ο Hirsch γράφει ότι «η ανατομία επιβεβαιώνει τη σύνδεση μεταξύ οσμών και σεξ: η περιοχή του εγκεφάλου μέσω της οποίας βιώνουμε τις μυρωδιές, ο οσφρητικός λοβός, είναι μέρος του μεταιχμιακού συστήματος, του συναισθηματικού εγκεφάλου, της περιοχής μέσω της οποίας προέρχονται οι σεξουαλικές σκέψεις και επιθυμίες».
Αν η κατανάλωση σύκων δεν κινητοποιεί κάποιον, η μυρωδιά τους μπορεί να είναι μια πιο αποτελεσματική εναλλακτική λύση. Ή θα μπορούσατε να ανάψετε ένα κερί με άρωμα σύκου και μόσχου, το οποίο έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τη ροή του αίματος σε όλα τα σωστά σημεία.
Το μέλλον είναι γεμάτο… σύκα
Σε κάποιο σημείο στο έργο της διάσημης Αμερικανίδας ποιήτριας και συγγραφέα Sylvia Plath «Ο Γυάλινος Κώδων», η πρωταγωνίστρια Έστερ αντιμετωπίζει ένα ιλιγγιώδες όραμα:
«Είδα τη ζωή μου να διακλαδίζεται μπροστά μου σαν την πράσινη συκιά στην ιστορία. Από την άκρη κάθε κλαδιού, σαν ένα παχύ μωβ σύκο, ένα υπέροχο μέλλον μου φώναζε και μου έκλεινε το μάτι».
Στα μάτια της Έσθερ, κάθε σύκο αντιπροσωπεύει μια διαφορετική πιθανότητα: να γίνει διάσημη ποιήτρια ή λαμπρή καθηγήτρια, να μετακομίσει στην Ευρώπη ή την Αφρική ή τη Νότια Αμερική, να κερδίσει μετάλλιο στην Ολυμπιακή κωπηλασία και ούτω καθεξής.
Η τεράστια ποικιλία επιλογών είναι τόσο τρομακτική που η Έσθερ φοβάται ότι μπορεί να “πεινάσει” επειδή δεν μπορεί να αποφασίσει. Είναι περίεργο που η Πλαθ επέλεξε τα σύκα για να απεικονίσει το πολύπλευρο μέλλον της Έσθερ; Θα μπορούσε οποιοδήποτε άλλο φρούτο να έχει τόσο νόημα;
Τα σύκα είναι μαζί μας από την αυγή του ανθρώπινου πολιτισμού. Μπορεί ακόμη και να ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ικανότητας των ανθρώπων να εξελιχθούν για να γίνουν αυτό που είμαστε σήμερα.
