Νέα μελέτη: Τα άτομα με υψηλότερη νοημοσύνη έχουν ασθενέστερες ηθικές αξίες
Άτομα με υψηλότερη γνωστική ικανότητα τείνουν να υποστηρίζουν λιγότερο έντονα τις ηθικές αξίες σε όλους τους τομείς, σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Intelligence. Το μοτίβο διαπιστώθηκε σε δύο ανεξάρτητες μελέτες και δεν διέφερε ανά φύλο. Αυτά τα ευρήματα αμφισβητούν τις δημοφιλείς υποθέσεις ότι οι πιο έξυπνοι άνθρωποι έχουν ισχυρότερες ή πιο «φωτισμένες» ηθικές αξίες.
Επιμέλεια: Μαρία Καλοπούλου
Ενώ συχνά υποτίθεται ότι οι πιο έξυπνοι άνθρωποι είναι πιο ηθικοί ή ηθικά ανεπτυγμένοι, προηγούμενες έρευνες έχουν παράξει αντικρουόμενα αποτελέσματα.
Ορισμένες μελέτες έχουν συνδέσει την υψηλότερη νοημοσύνη με μεγαλύτερη υποστήριξη για φιλελεύθερες αξίες όπως η συμπόνια και η δικαιοσύνη, ενώ άλλες έχουν διαπιστώσει ότι τα πιο έξυπνα άτομα είναι λιγότερο πιθανό να υποστηρίξουν ηθικές αρχές που βασίζονται στην αφοσίωση, την παράδοση ή την αγνότητα.
Εν ολίγοις, η σχέση μεταξύ νοημοσύνης και ηθικών αξιών ήταν ασαφής. Η παρούσα μελέτη είχε ως στόχο να διευκρινίσει αυτή τη σχέση χρησιμοποιώντας ένα βελτιωμένο μέτρο ηθικών θεμελίων και ένα καθιερωμένο τεστ γνωστικής ικανότητας.
Η μελέτη επικεντρώθηκε σε μια θεωρία γνωστή ως Θεωρία των Ηθικών Θεμελίων, η οποία προτείνει ότι οι ηθικές κρίσεις των ανθρώπων καθοδηγούνται από ένα σύνολο έξι διαισθητικών «θεμελίων».
Αυτά περιλαμβάνουν:
- Δύο «εξατομικευμένα» θεμέλια – φροντίδα και ισότητα – που επικεντρώνονται στην προστασία των ατόμων από βλάβες και στην προώθηση της δικαιοσύνης.
- Τα άλλα τέσσερα – αναλογικότητα, αφοσίωση, εξουσία και αγνότητα – ονομάζονται «δεσμευτικά» θεμέλια επειδή υποστηρίζουν την κοινωνική συνοχή, την ιεραρχία και τις κοινές αξίες.
Οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς το πόσο έντονα υποστηρίζουν καθένα από αυτά τα θεμέλια. Για παράδειγμα, οι φιλελεύθεροι τείνουν να έχουν υψηλότερη βαθμολογία στα εξατομικευμένα θεμέλια, ενώ οι συντηρητικοί έχουν υψηλότερη βαθμολογία και στα έξι, ειδικά στα δεσμευτικά. Η θεωρία υποδηλώνει ότι αυτές οι διαφορές αντανακλούν βαθιά ριζωμένες ηθικές διαισθήσεις παρά σκόπιμη συλλογιστική.
Για να ελέγξουν εάν η νοημοσύνη συνδέεται με αυτές τις ηθικές διαισθήσεις, οι ερευνητές διεξήγαγαν δύο μελέτες. Στην πρώτη, στρατολόγησαν 802 συμμετέχοντες από το Ηνωμένο Βασίλειο μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν πρώτα το Ερωτηματολόγιο Ηθικών Θεμελίων-2, μια αναθεωρημένη έκδοση ενός τυπικού εργαλείου για τη μέτρηση των έξι ηθικών θεμελίων.
Περίπου δύο εβδομάδες αργότερα, 463 από αυτούς τους συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν ένα σύνολο γνωστικών τεστ που μετρούσαν τη λεκτική συλλογιστική, την αριθμητική αναγνώριση προτύπων και την αφηρημένη συλλογιστική. Αυτά τα τεστ αξιολόγησαν τόσο τις συγκεκριμένες ικανότητες όσο και τη γενική νοημοσύνη.
Η δεύτερη μελέτη περιελάμβανε μια νέα και μεγαλύτερη ομάδα 857 ενηλίκων, επίσης από το Ηνωμένο Βασίλειο. Σε αντίθεση με την πρώτη μελέτη, αυτή η ομάδα ολοκλήρωσε τόσο το ηθικό όσο και το γνωστικό τεστ στην ίδια συνεδρία.
Η δεύτερη μελέτη ήταν προεγγεγραμμένη, πράγμα που σημαίνει ότι οι ερευνητές δήλωσαν δημόσια τις υποθέσεις τους εκ των προτέρων για να μειώσουν την προκατάληψη. Χρησιμοποιήθηκαν τα ίδια υλικά και διαδικασίες όπως στην πρώτη μελέτη, διασφαλίζοντας τη συνέπεια.
Και στις δύο μελέτες, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν στατιστικά μοντέλα για να εξετάσουν τη σχέση μεταξύ νοημοσύνης και ηθικών θεμελίων.
Εξέτασαν τέσσερις ανταγωνιστικές υποθέσεις
Η μία προέβλεψε ότι δεν υπήρχε καμία σχέση. Μια άλλη πρότεινε ότι η νοημοσύνη θα ενίσχυε όλα τα ηθικά θεμέλια. Μια τρίτη πρότεινε ότι οι πιο έξυπνοι άνθρωποι θα προτιμούσαν τα εξατομικευμένα θεμέλια αλλά θα απέρριπταν τα δεσμευτικά. Η τελική υπόθεση, που ονομάζεται Μοντέλο Καταστολής Ηθικής, προέβλεψε ότι η νοημοσύνη θα σχετιζόταν αρνητικά με όλα τα ηθικά θεμέλια.
Τα αποτελέσματα υποστήριξαν το Μοντέλο Καταστολής Ηθικής. Και στις δύο μελέτες, η υψηλότερη νοημοσύνη συνδέθηκε με ασθενέστερη υποστήριξη κάθε ηθικού θεμελίου.
Άτομα με υψηλότερες βαθμολογίες σε τεστ λεκτικής, αριθμητικής και αφηρημένης συλλογιστικής αξιολόγησαν τη φροντίδα, την ισότητα, την αναλογικότητα, την αφοσίωση, την εξουσία και την αγνότητα ως λιγότερο σημαντικά για την ηθική τους ταυτότητα.
Οι συσχετίσεις ήταν μέτριες σε μέγεθος αλλά στατιστικά σημαντικές, και τα μοτίβα ήταν σχεδόν πανομοιότυπα και στα δύο δείγματα. Επιπλέον, βρέθηκε μια συγκεκριμένη σύνδεση μεταξύ της λεκτικής νοημοσύνης και της χαμηλότερης υποστήριξης της αξίας της αγνότητας, το οποίο περιλαμβάνει πεποιθήσεις για τη σωματική ιερότητα και τα παραδοσιακά ηθικά όρια.
Οι ερευνητές έλεγξαν επίσης αν αυτές οι σχέσεις διέφεραν μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ενώ οι μέσες βαθμολογίες στα ηθικά θεμέλια διέφεραν ανά φύλο, οι συνδέσεις μεταξύ νοημοσύνης και ηθικών αξιών δεν διέφεραν. Το ίδιο μοτίβο αρνητικών συσχετίσεων ίσχυε και για τα δύο φύλα.
Αυτά τα ευρήματα προσθέτουν βάρος στην ιδέα ότι η υψηλότερη γνωστική ικανότητα μπορεί να αποδυναμώσει την εξάρτηση των ανθρώπων από τις διαισθητικές ηθικές κρίσεις.
Τα άτομα με ισχυρότερες δεξιότητες συλλογισμού μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να αποδεχτούν τις ηθικές αξίες στην ονομαστική τους αξία και πιο επιρρεπή να τις αμφισβητήσουν ή να τις επανερμηνεύσουν.
Αυτό συμφωνεί με προηγούμενη έρευνα που υποδηλώνει ότι η αναλυτική σκέψη μπορεί να υπερισχύσει των ηθικών αντιδράσεων σε επίπεδο ενστίκτου. Ωστόσο, έρχεται σε αντίθεση με την πεποίθηση ότι οι έξυπνοι άνθρωποι είναι πιο ηθικά ανεπτυγμένοι ή συμπονετικοί. Αντ’ αυτού, τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι έξυπνοι άνθρωποι μπορεί να είναι πιο αποστασιοποιημένοι από τις ηθικές διαισθήσεις.
Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι η αναλυτική σκέψη, η οποία σχετίζεται με υψηλότερη γνωστική ικανότητα, τείνει να μειώνει τη συναισθηματική εμπλοκή με ηθικά ζητήματα.
Οι ηθικές διαισθήσεις συχνά εξαρτώνται από γρήγορες, συναισθηματικές αντιδράσεις στο σωστό και το λάθος, ενώ η αναλυτική σκέψη περιλαμβάνει σκόπιμη, συναισθηματικά ουδέτερη συλλογιστική.
Εάν η νοημοσύνη προωθεί περισσότερο το δεύτερο, θα μπορούσε να μετριάσει τη δύναμη των ηθικών πεποιθήσεων σε όλους τους τομείς, όχι μόνο σε εκείνους που σχετίζονται με τον πολιτικό συντηρητισμό.
Οι ερευνητές πρότειναν επίσης μια πιο εικαστική ιδέα. Σημείωσαν ότι η λεκτική νοημοσύνη συνδέθηκε ιδιαίτερα με τη χαμηλότερη υποστήριξη των αξιών καθαρότητας, οι οποίες περιλαμβάνουν πεποιθήσεις για τη σωματική ιερότητα και την ηθική καθαρότητα.
Τα άτομα με υψηλή λεκτική ικανότητα μπορεί να είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν τη γλώσσα και τη συλλογιστική για να αμφισβητήσουν ή να επανερμηνεύσουν αυτές τις παραδοσιακές αξίες, θεωρώντας τες ξεπερασμένες ή περιττές.
Αυτό θα μπορούσε να αντανακλά ένα ευρύτερο μοτίβο στο οποίο οι έξυπνοι άνθρωποι χρησιμοποιούν τις δεξιότητες συλλογισμού τους για να υποβαθμίσουν τους ηθικούς κανόνες που περιορίζουν τη συμπεριφορά.
Παρόλο που τα ευρήματα ήταν συνεπή σε δύο μεγάλα δείγματα, η μελέτη έχει ορισμένους περιορισμούς. Πρώτον, τα δεδομένα δεν μπορούν να προσδιορίσουν εάν η νοημοσύνη προκαλεί ασθενέστερα ηθικά θεμέλια (ή αντίστροφα).
Για παράδειγμα, είναι πιθανό οι άνθρωποι που απορρίπτουν ισχυρές ηθικές διαισθήσεις να έλκονται από πνευματικές αναζητήσεις που ανταμείβουν την αφηρημένη σκέψη.
Δεύτερον, όλες οι ηθικές αξίες μετρήθηκαν χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς. Η συμπερίληψη άλλων μεθόδων, όπως δοκιμασίες συμπεριφοράς ή αναφορές από ομοτίμους, θα μπορούσε να ενισχύσει μελλοντικές μελέτες.
Τρίτον, η μελέτη επικεντρώθηκε σε έναν δυτικό, αγγλόφωνο πληθυσμό. Απαιτείται περισσότερη έρευνα για να διαπιστωθεί εάν τα ίδια πρότυπα ισχύουν και σε άλλα πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Η μελέτη με τίτλο «Η υψηλότερη γνωστική ικανότητα συνδέεται με ασθενέστερα ηθικά θεμέλια σε ενήλικες του Ηνωμένου Βασιλείου» συντάχθηκε από τους Michael Zakharin και Timothy C. Bates.
