Η Ευρώπη έχει χάσει πάνω από μισό δισεκατομμύριο πτηνά σε 40 χρόνια. Η μεγαλύτερη αιτία; Φυτοφάρμακα και λιπάσματα
Μια «στάλα» μελετών που προειδοποιούσαν ότι η τεράστια ποικιλία των ζωντανών όντων στη Γη μειώνεται, έχει μετατραπεί σε πλημμύρα. Τα στοιχεία για αυτές τις απώλειες εντός των περιφερειών και παγκοσμίως είναι αδιαμφισβήτητα. Όμως, τα δεδομένα για τη βιοποικιλότητα, και τι προκαλεί την παρακμή της, εξακολουθούν να είναι αποσπασματικά – περιορίζονται σε ορισμένες αιτίες, σε ορισμένα μέρη και σε ορισμένα είδη. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για τα πουλιά στην Ευρώπη.
Γράφει ο Richard Gregory, Επίτιμος Καθηγητής Γενετικής, Εξέλιξης & Περιβάλλοντος, University College του Λονδίνου
Τα πουλιά έχουν γοητεύσει από καιρό ερασιτέχνες και επαγγελματίες επιστήμονες και η στενή συνεργασία σε όλη την Ευρώπη έχει δημιουργήσει ένα βαθύ σύνολο γνώσεων σχετικά με τις συνήθειες, τις ανάγκες και τους αριθμούς τους. Μερικά από τα πιο παλιά δεδομένα αφορούν πτηνά που ζουν τουλάχιστον ένα μέρος της ζωής τους στην Ευρώπη.
Αυτά τα δεδομένα δίνουν μια ζοφερή εικόνα: Περίπου 550 εκατομμύρια πτηνά έχουν χαθεί από τον συνολικό πληθυσμό της Ευρώπης τα τελευταία 40 περίπου χρόνια. Είναι ένα συγκλονιστικό στατιστικό στοιχείο και μας λέει κάτι βαθύ για τη διαλυμένη σχέση της ανθρωπότητας με τη φύση.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι η βιοποικιλότητα βρίσκεται υπό αυξανόμενη πίεση, ειδικά από τις γρήγορες αλλαγές στον τρόπο χρήσης της γης (από δάσος σε γεωργική γη, για παράδειγμα) και την αύξηση της θερμοκρασίας.
Αλλά το πώς διαφορετικά είδη ανταποκρίνονται σε αυτές τις πιέσεις, ποιο από αυτά είναι το πιο σημαντικό, και πώς μπορούν να ανταποκριθούν οι οικολόγοι για να τις μετριάσουν, έχουν παραμείνει όλα αμφιλεγόμενα ζητήματα.
Αξιοποιώντας δεδομένα υψηλής ποιότητας για τα πουλιά, μια νέα εργασία που έγραψα με Γάλλους ερευνητές ανέλυσε πώς 170 είδη πουλιών έχουν ανταποκριθεί στις ανθρωπογενείς πιέσεις στην Ευρώπη, χρησιμοποιώντας δεδομένα που συλλέχθηκαν σε περισσότερες από 20.000 τοποθεσίες παρακολούθησης σε 28 χώρες για 37 χρόνια, συμπεριλαμβανομένων δεδομένα από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Διαπιστώσαμε ότι οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε φάρμες για τον έλεγχο των εντόμων και των φυτών που θεωρούνται ζιζάνια που μπορεί να μειώσουν τις αποδόσεις των καλλιεργειών στερούν από πολλά πουλιά την κύρια πηγή τροφής τους και ότι αυτή είναι η μόνη μεγαλύτερη αιτία της παρακμής τους σε όλη την Ευρώπη.
Οι ανθρωπογενείς οδηγοί της αλλαγής
Εξετάσαμε τέσσερις κύριες πηγές πίεσης στους πληθυσμούς των πτηνών: εντατικοποίηση της γεωργίας (μετρούμενη από την υψηλή χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων), κλιματική αλλαγή και η επίδρασή της στις θερμοκρασίες, αλλαγές στη δασική κάλυψη και αστικοποίηση.
Οι σύγχρονες μέθοδοι εκτροφής ήταν η μεγαλύτερη αιτία μείωσης των περισσότερων πληθυσμών πουλιών – ειδικά για εκείνα που τρέφονται με έντομα και άλλα ασπόνδυλα. Ο τρόπος με τον οποίο τα πουλιά ανταποκρίθηκαν στις αλλαγές της δασικής κάλυψης, της αστικοποίησης και της κλιματικής αλλαγής ήταν πολύ πιο μεταβλητός και συγκεκριμένος για τα είδη.
Μεταξύ 1980 και 2016, τα κοινά πουλιά στην Ευρώπη μειώθηκαν σε ποικιλία κατά ένα 25%.. Αλλά ο αριθμός των πτηνών γεωργικής γης μειώθηκε περισσότερο από το μισό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Υπήρξαν επίσης μειώσεις τόσο στα πουλιά των δασών όσο και στους κατοίκους των πόλεων, στα βόρεια πτηνά που προτιμούν το κρύο, ακόμη και σε ορισμένα είδη πουλιών που προτιμούν τα θερμά του νότου – αν και η συνολική τάση σε αυτή την τελευταία ομάδα πτηνών είναι σταθερή ανάπτυξη.
Ένα από τα κύρια ευρήματα της μελέτης είναι ότι η μεγάλη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων ιδιαίτερα σε αγροκτήματα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας μείωσης του πληθυσμού των πτηνών σε όλη την Ευρώπη.
Αυτό δεν αποτελεί μεγάλη έκπληξη – πολλές μελέτες έχουν καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα. Αλλά αυτή είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζει τους ανθρωπογενείς οδηγούς με μια κίνηση, χρησιμοποιώντας μερικά από τα καλύτερα διαθέσιμα δεδομένα και σύγχρονες στατιστικές μεθόδους. Τα αποτελέσματα είναι ξεκάθαρα.
Οι γεωργικές πρακτικές άρχισαν να αλλάζουν σημαντικά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς οι χώρες εισήγαγαν μέτρα για την αύξηση της παραγωγής των αγροκτημάτων.
Ωστόσο, τέτοιες προσπάθειες για την αύξηση της παραγωγής, συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενης εξάρτησης από φυτοφάρμακα και λιπάσματα, έχουν σημαντικό κόστος για τα πτηνά και την άλλη άγρια ζωή – και είναι κρίσιμα για τη συνολική υγεία του περιβάλλοντος. Η απώλεια βιοποικιλότητας έχει συνέπειες για την κοινωνία πολύ πέρα από τα απειλούμενα είδη.
Μια πρόσφατη έκθεση της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου διαπίστωσε ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας, παράλληλα με την κλιματική αλλαγή, αποτελούν τη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη έως μακροπρόθεσμη απειλή για την εγχώρια παραγωγή τροφίμων.
Πιστεύουμε ότι τα πουλιά επηρεάζονται κυρίως από τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα μέσω της απώλειας τροφής, αν και αυτές οι χημικές ουσίες μπορεί να επηρεάζουν άμεσα και την υγεία τους.
Τα φυτοφάρμακα έχουν σχεδιαστεί για να σκοτώνουν τα έντομα και τα ασπόνδυλα που τρώνε τα πουλιά. Τα λιπάσματα αλλάζουν το είδος των φυτών που αναπτύσσονται σε ένα περιβάλλον, συχνά εις βάρος μιας μεγάλης ποικιλίας ειδών. Τα ασπόνδυλα χρειάζονται αυτή τη βλάστηση για τροφή και καταφύγιο, και τα πουλιά τη χρειάζονται επίσης – όπως και τα ίδια τα ασπόνδυλα.
Τα ασπόνδυλα αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής πολλών ειδών πτηνών, αλλά αποτελούν και το «καύσιμο» για την ανάπτυξη των νεοσσών, που είναι κινητήρια δύναμη της πληθυσμιακής αύξησης.
Τα ασπόνδυλα είναι ιδιαίτερα σημαντικά κατά την περίοδο αναπαραγωγής για πάνω από το 80% των πτηνών της μελέτης μας. Η δραματική απώλεια εντόμων για την οποία ακούμε συχνά φαίνεται να έχει βαθύ αντίκτυπο στα πουλιά.
Φαγητό φιλικό προς τη φύση
Το ερώτημα είναι πώς να ανταποκριθούμε καλύτερα. Η φύση αντιμετωπίζει προβλήματα στις γεωργικές εκτάσεις, και ωστόσο οι αγρότες μπορούν να αποτελέσουν μεγάλο μέρος της λύσης, εάν υποστηρίζονται από τις σωστές πολιτικές.
Χρειαζόμαστε πολύ μεγαλύτερη υποστήριξη για τις φιλικές προς τη φύση γεωργικές πρακτικές και μια στροφή από τη γεωργία στην οποία κυριαρχούν τα φυτοφάρμακα και τα ανόργανα λιπάσματα.
Αυτό θα ήταν καλό για τη φύση, για τους αγρότες και την παραγωγή τροφίμων, για το κλίμα, για τους καταναλωτές – και πολλοί προοδευτικοί αγρότες πρωτοστατούν.
Τα αποτελέσματά μας δείχνουν επίσης τη δύναμη της επιστήμης των πολιτών και της διασυνοριακής συνεργασίας για την προώθηση της επιστήμης και την καλύτερη κατανόηση του φυσικού κόσμου – και πώς να αλλάξουμε τα πράγματα.
Τώρα χρειαζόμαστε τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να υποστηρίξουν προγράμματα διαχείρισης γης που ανταμείβουν τη φιλική προς τη φύση γεωργία, όπως η δέσμευση για διαχείριση τουλάχιστον του 10% της γεωργικής γης για τη φύση, η οποία με τη σειρά της θα βοηθήσει στη διατήρηση ή ακόμη και στην ενίσχυση των αποδόσεων των αγροκτημάτων.
Χρειαζόμαστε όμως και ευρύτερη μεταρρύθμιση του συστήματος τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των φιλικών προς τη φύση διαίτων. Οι έμποροι λιανικής, οι προμηθευτές και οι μεταποιητές μπορούν όλοι να παίξουν τον ρόλο τους για να εξασφαλίσουν ένα υγιές περιβάλλον που μπορεί να μας τροφοδοτήσει και να επαναφέρει τη φύση – με όλα τα οφέλη για τους ανθρώπους που θα φέρει αυτό.
Πηγή: www.conversation.com
