Η κρυφή πλευρά τής σύγχρονης αρωματοποιίας: Γιατί το αγαπημένο σας άρωμα δεν μυρίζει πια το ίδιο;

Βάζετε λίγες σταγόνες από το πολύτιμο άρωμά σας και η μύτη σας αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι το ίδιο. Και εσείς παλεύετε με την αμφιβολία: Εγώ κάνω λάθος ή μήπως όχι; Την επόμενη φορά που θα αναρωτηθείτε γιατί το άρωμά σας δεν μυρίζει όπως παλιά, θυμηθείτε ότι πίσω από κάθε σταγόνα κρύβεται ένας αόρατος χορός νομοθεσίας, επιστήμης, οικονομίας και μνήμης. Οι Οίκοι προτιμούν τη σιωπή. Εμείς σας αποκαλύπτουμε τι συμβαίνει πραγματικά.

Από τη Μαρία Καλοπούλου

Φανταστείτε το εξής: Κρατάτε στα χέρια σας το αγαπημένο σας μπουκάλι, αυτό που φυλάτε σαν «θησαυρό», αυτό που έχετε φορέσει σε ραντεβού, ταξίδια και κρίσιμες στιγμές.

Το ψεκάζεις, περιμένοντας εκείνη την οσφρητική συμφωνία που ξέρεις πολύ καλά, προσμένοντας τη ζεστασιά από τις νότες καρδιάς και τη βελούδινη βάση που πάντα σε τύλιγε σαν χάδι… αλλά η αρμονία είναι διαφορετική.

Η αρχική νότα φαίνεται πιο αδύναμη, σχεδόν φευγαλέα, η καρδιά λιγότερο ζωντανή, η βάση πολύ επίπεδη. Και να ‘σαι εκεί, κοιτάζοντας αυτό το όμορφο μικρό μπουκάλι όπως θα κοίταζες έναν φίλο που ξαφνικά μιλάει μια άλλη γλώσσα.

Η αλήθεια είναι ότι δεν είσαι πάντα εσύ που έχεις αλλάξει. Συχνά είναι το ίδιο το άρωμα που δεν είναι πια αυτό που θυμάσαι. Έχει συμβεί σε εκατομμύρια ανθρώπους, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, και πάντα οδηγεί στο ίδιο ερώτημα: γιατί το αγαπημένο μου άρωμα δεν μυρίζει πια το ίδιο;

Η απάντηση είναι ότι, αθόρυβα, σε κάποιο εργαστήριο, κάποιος το έχει αναδιαμορφώσει. Το έχουν αποσυναρμολογήσει σαν ένα παλιό ρολόι, έχουν αλλάξει γρανάζια που δεν μπορούσαν πλέον να λειτουργήσουν. Έπειτα το έχουν ξανασυναρμολογήσει, με σκοπό να το κρατήσουν «σχεδόν το ίδιο».

Κρίμα που η ανθρώπινη μύτη, αν και λιγότερο ακριβής από αυτή ενός λαγωνικού, ανιχνεύει τις αποχρώσεις σαν ένα συναισθηματικό ραντάρ. Και έτσι συνειδητοποιείς ότι αυτό που φοράς σήμερα είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ένα αδύναμο αντίγραφο του αρχικού.

Οι νόμοι της αρωματοποιίας: Όταν τα συστατικά κρίνονται παράνομα

Δεν είναι μυστικό: Το πρώτο μεγάλο αόρατο χέρι που διαμορφώνει την τύχη των αρωμάτων είναι η νομοθεσία. Οργανισμοί όπως η Διεθνής Ένωση Αρωμάτων (IFRA) ή η Ευρωπαϊκή Ένωση ενημερώνουν περιοδικά τους καταλόγους απαγορευμένων ή περιορισμένων συστατικών.

Εάν μια ουσία θεωρείται δυνητικά ερεθιστική, ευαισθητοποιητική ή επιβλαβής για το περιβάλλον, αποκλείεται. Και δεν έχει σημασία αν αυτό το συστατικό χρησιμοποιήθηκε για αιώνες, αν έκανε ολόκληρα κεφάλαια στην ιστορία των αρωμάτων αθάνατα. Από τη μια μέρα στην άλλη, μπορεί να γίνει παράνομο.

Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι τα βρύα βελανιδιάς, η ψυχή των αρωμάτων chypre και fougère, που θυμίζει υγρά δάση και βελούδινα φθινοπωρινά απογεύματα.

Ένα συστατικό που έδινε σώμα, βάθος και μυστήριο, αλλά είχε το ελάττωμα να προκαλεί πιθανώς δερματίτιδα σε ευαίσθητα άτομα. Οι κανονισμοί το κατήργησαν, μειώνοντάς το σε ένα επιπλέον φόντο και αναγκάζοντας τους αρωματοποιούς να καταφύγουν σε συνθετικά μόρια όπως το Evernyl.

Παρόμοιο; Ναι. Ίδιο; Ποτέ. Και μην νομίζετε ότι σταματάει εκεί. Τα πρότυπα της IFRA ενημερώνονται κάθε δύο ή τρία χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι ένα άρωμα μπορεί να γεννηθεί με έναν τρόπο και, λίγα χρόνια αργότερα, να αναγκαστεί να αλλάξει διατηρώντας το ίδιο όνομα και συσκευασία.

Είναι σαν η Τζέιν Όστεν να έπρεπε να ξαναγράψει το «Περηφάνια και Προκατάληψη» κατά καιρούς, αφαιρώντας λέξεις που ξαφνικά κρίθηκαν ακατάλληλες. Το αποτέλεσμα είναι ακόμα το μυθιστόρημα «Περηφάνια και Προκατάληψη», σίγουρα, αλλά όχι το ίδιο.

Κόστη και εξαγορές: Η ρεαλιστική πλευρά της αναδιαμόρφωσης της φόρμουλας

Αλλά οι νόμοι δεν είναι ο μόνος ένοχος. Η αναμόρφωση της φόρμουλας αρωμάτων είναι επίσης παιδί του χρήματος, της πεζής πραγματικότητας που ζει μέσα σε κάθε όμορφο μπουκάλι.

Ένα αιθέριο έλαιο που κόστιζε πενήντα ευρώ το κιλό χθες μπορεί να εκτοξευθεί στα εκατό λόγω μιας καταστροφικής συγκομιδής ή μιας γεωπολιτικής κρίσης.

Πάρτε για παράδειγμα το βουλγαρικό ροδέλαιο, το οποίο εξαρτάται από τις εποχές και τις βροχοπτώσεις. Εάν οι καλλιέργειες είναι κακές, οι οίκοι αρωμάτων πρέπει να επιλέξουν, να αυξήσουν τις τιμές (διακινδυνεύοντας την αντίδραση των καταναλωτών) ή να βρουν ένα υποκατάστατο. Μαντέψτε ποιος δρόμος ακολουθείται πιο συχνά!

Και μετά υπάρχουν οι εξαγορές. Ένας ιστορικός οίκος που έχει εξαγοραστεί από έναν παγκόσμιο γίγαντα δεν μπορεί πάντα να βασίζεται στους ίδιους προμηθευτές, στα ίδια χειροποίητα εργαστήρια, στις ίδιες λεπτομέρειες παραγωγής.

Τα συμβόλαια αλλάζουν, οι πρώτες ύλες αλλάζουν, η χημεία του αρώματος αλλάζει. Μπορεί να το παρατηρήσετε μόνο όταν ψεκάσετε το αγαπημένο σας eau de toilette ένα χειμωνιάτικο πρωινό, αγνοώντας ότι πίσω από τα παρασκήνια, σε μια αίθουσα συνεδριάσεων, μία και μόνο υπογραφή έχει αλλάξει για πάντα την τύχη του αρώματός σας. Πείτε το, αν θέλετε, το κρυφό κόστος της παγκοσμιοποίησης των αρωμάτων.

Όταν ο ένοχος είστε εσείς (ή μάλλον, η μύτη σας)

Και όμως, δεν φταίει πάντα η αγορά ή η νομοθεσία. Υπάρχει ένα ανεπαίσθητο φαινόμενο που ξεγελάει εκατομμύρια μύτες παγκοσμίως. Το όνομά του; Οσφρητική κόπωση.

Είναι μια φυσική άμυνα του εγκεφάλου, ο οποίος, για να αποφύγει να τρελαθεί από επαναλαμβανόμενα ερεθίσματα, σταματά να αντιλαμβάνεται με την ίδια ένταση μια μυρωδιά που σας περιβάλλει καθημερινά.

Γι’ αυτό δεν μπορείτε πλέον να μυρίσετε το σπίτι σας, ούτε τα ρούχα σας, ούτε καν το δέρμα σας. Και γι’ αυτό ένα αγαπημένο άρωμα μπορεί ξαφνικά να φαίνεται σιωπηλό, σχεδόν απρόσιτο.

Η οσφρητική κόπωση αλλά και το ίδιο το δέρμα μας επηρεάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το άρωμά μας.

Επιπλέον, το δέρμα σας δεν είναι ποτέ το ίδιο: Οι ορμόνες, η διατροφή, τα φάρμακα, η ενυδάτωση, ακόμη και το κλίμα επηρεάζουν τον τρόπο που αναπτύσσεται ένα άρωμα.

Αυτό που φαινόταν επίμονο και θαυμάσιο την άνοιξη μπορεί να γίνει αφόρητο το καλοκαίρι και σχεδόν ανεπαίσθητο τον χειμώνα. Τα αρώματα αλλάζουν, ναι, αλλά συχνά επειδή έχετε αλλάξει κι εσείς.

Vintage αρώματα, νοσταλγία και η αγορά αναμνήσεων

Αυτό εξηγεί γιατί τα vintage αρώματα είναι τόσο περιζήτητα σήμερα. Στη δευτερογενή αγορά, οι άνθρωποι ξοδεύουν παράλογα ποσά σε σφραγισμένα μπουκάλια από τη δεκαετία του ’80, σαν να ήταν κειμήλια.

Αυτό που μπορεί να μοιάζει με απλή συλλογή είναι, στην πραγματικότητα, μια απεγνωσμένη προσπάθεια να ανακαλύψουν ξανά την αρχική φόρμουλα, αυτή την οσφρητική ταυτότητα που έχει εν μέρει τροποποιηθεί από την αναδιατύπωση της φόρμουλας.

Αλλά προσέξτε: Οι οίκοι δεν μένουν άπραγοι. Για να αποφύγουν να χάσουν τα best seller τους, συχνά εφευρίσκουν flankers, εναλλακτικές εκδοχές που διατηρούν την καρδιά του αρώματος αλλά παίζουν με νέες νότες.

Συνέβη με το La Vie est Belle της Lancôme, το οποίο με την πάροδο των ετών πολλαπλασιάστηκε σε αμέτρητες παραλλαγές, ή με το Poison του Dior, το οποίο έγινε δική του οικογένεια.

Μια έξυπνη στρατηγική, που επιτρέπει στις μάρκες να συμμορφώνονται με τους κανονισμούς, διατηρώντας παράλληλα ζωντανή τη φλόγα της εμπορικής επιτυχίας.

Φυσικό ή συνθετικό; Ένας ψεύτικος πόλεμος

Πολλοί πιστεύουν ότι τα φυσικά αρώματα είναι η απάντηση, πιο αγνά, πιο αυθεντικά, λιγότερο επιρρεπή σε αλλαγές. Αλλά ο μύθος ότι «το φυσικό είναι καλύτερο» δεν στέκει στο μικροσκόπιο.

Τα αιθέρια έλαια ποικίλλουν ανάλογα με το έδαφος, το κλίμα, τη συγκομιδή. Περιέχουν αλλεργιογόνα που πρέπει νομικά να περιοριστούν. Μπορούν να κοστίσουν μια περιουσία και να παρουσιάζουν έντονες διακυμάνσεις από χρόνο σε χρόνο.

Χωρίς τη χημεία, δεν θα είχαμε τα μόρια που έφεραν επανάσταση στον 20ό αιώνα, ανοίγοντας αδιανόητα οσφρητικά σύμπαντα. Χωρίς τα φυσικά, όμως, θα χάναμε το βάθος, τη ζωτική δόνηση ενός ζωντανού υλικού.

Γι’ αυτό τα συνθετικά προτιμώνται συχνά: Πιο σταθερά, πιο προσιτά, πιο εύκολα στην τυποποίηση. Η υποβάθμιση της αρωματοποιίας σε μια μάχη μεταξύ φυσικού και συνθετικού είναι λάθος.

Η αλήθεια βρίσκεται στην ισορροπία: Το μέλλον της αρωματοποιίας είναι η τέχνη της ανάμειξης και των δύο.

Το καλύτερα κρυμμένο μυστικό της βιομηχανίας

Γιατί λοιπόν οι οίκοι δεν δηλώνουν ανοιχτά: «Αναδιαμορφώσαμε το άρωμά σας»; Επειδή φοβούνται τη συναισθηματική αντίδραση. Καμία μάρκα δεν θέλει να κατηγορηθεί ότι προδίδει τους πιστούς οπαδούς της. Έτσι, προτιμάται η σιωπή.

Το μπουκάλι που κρατάτε είναι το ίδιο, αλλά το περιεχόμενό του είναι ένας μικρός συμβιβασμός με το παρόν. Τίποτα δεν μένει το ίδιο για πάντα, ούτε καν το άρωμα που νομίζατε ότι ήταν δικό σας. Και ίσως, να είναι αυτή η γλυκόπικρη ομορφιά της σύγχρονης αρωματοποιίας.

Η φόρμουλα αλλάζει, το όνομα παραμένει, η συσκευασία επίσης. Και εσείς, ο καταναλωτής, αφήνεστε να παλέψετε με την αμφιβολία: Εσείς κάνετε λάθος ή μήπως δεν είναι πια το ίδιο; Η αλήθεια είναι ότι κάθε αναδιαμόρφωση αρώματος είναι μια πράξη επιβίωσης.

Μία επιλογή που συχνά επιβάλλεται από αμέτρητους παράγοντες. Μερικές φορές είναι ανεπαίσθητη, άλλες φορές αφήνει βαθιά σημάδια στη μνήμη των αρωμάτων σας. Είναι μια εύθραυστη τέχνη, που εξισορροπεί τη δημιουργικότητα και την αναγκαιότητα.