Ο έρωτας στα χρόνια των επιστολών

Στην Οικία Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού γινόμαστε ωτακουστές των πιο μύχιων σκέψεων ερωτευμένων επιφανών ανδρών και γυναικών σε μια παράσταση-σύνθεση ερωτικών επιστολών υπό τον τίτλο  «Συστημένο».

από την Άννα Ραβανού

Σάββατο, 23 Μαρτίου. Μέρα ζεστή και ηλιόλουστη, από τις πρώτες που μας έκαναν να πιστέψουμε πως η άνοιξη όντως ήρθε και δεν είναι κάποιο αστείο του καιρού που σκοπεύει, μόλις χαλαρώσουμε λίγο, να (μας) γκριζάρει πάλι.

Στις 16.50 συναντιόμαστε με τη φίλη στην είσοδο της πολυκατοικίας με τον αριθμό 4 της λεωφόρου Αμαλίας. Εκεί, όπου στον 5ο όροφο βρίσκεται η οικία-μουσείο του Άγγελου (Βαλή) και της Λητώς Κατακουζηνού.

Ήδη διανύοντας τα λίγα μέτρα της εισόδου, ξεκινάμε το ταξίδι πίσω στον χρόνο, στη δεκαετία του ’60, καθώς τα μάρμαρα αντηχούν την περπατησιά προσωπικοτήτων, όπως ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Σεφέρης, ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Τσαρούχης, ο Μάνος Χατζηδάκις.

Την ίδια διαδρομή ακολουθούσαν, άλλωστε, και εκείνοι, όπως και πολλοί άλλοι εκπρόσωποι της γενιάς του ’30, για να βρεθούν στο φιλόξενο σαλόνι του ζεύγους Κατακουζηνού.

Η πόρτα του διαμερίσματος στον 5ο όροφο είναι ανοιχτή, σαν να σου λέει «εδώ είσαι ευπρόσδεκτος». Στο σαλόνι, με θέα στη Βουλή και στον Εθνικό Κήπο, έχουν παραταχθεί καρέκλες αριστερά και δεξιά των νοητών παράλληλων γραμμών που οριοθετούν έναν διάδρομο από το πιάνο έως την μπαλκονόπορτα.

Αυτός ο «διάδρομος» είναι και η «σκηνή» όπου ο Παναγιώτης Εξαρχέας, ο Άρης Μπαλής και ο Κορνήλιος Σελαμσής σκηνοθετούν και ερμηνεύουν από κοινού το «Συστημένο» υπό το γλυκό απογευματινό φως.

Επιστολές του έρωτα

«Μια μικρή επιλογή από τη μακρά ιστορία της ερωτικής επιστολογραφίας». Έτσι δηλώνεται το «Συστημένο», η παράσταση-σύνθεση ερωτικών επιστολών επιφανών ανδρών και γυναικών ανά τους αιώνες.

Ανθρώπων που δεν ήταν σαν εμάς, καθώς, όσο ζούσαν, κατάφεραν να εκφράσουν αυτά που για τους περισσότερους εξ ημών μένουν ανέκφραστα και, ευτυχώς, μας τα άφησαν παρακαταθήκη για να μπορούμε να βρίσκουμε κι εμείς διέξοδο.

Κι όμως, από την άλλη, ανθρώπων που ήταν σαν εμάς… Που βίωσαν την ίδια λαχτάρα, την ίδια ανυπομονησία, τον ίδιο πόνο, την ίδια απόγνωση, την ίδια «τρέλα» που ξυπνά ο έρωτας.

«Ανθρώπων που πέρα από τη βασική τους ιδιότητα που τους καθιστά ευρέως γνωστούς και αναγνωρίσιμους, κατέχουν και την ιδιότητα της ερωτευμένης ύπαρξης. Και μάλιστα είναι υπάρξεις τόσο ερωτευμένες που υπάρχει η αναγκαιότητα αυτή η συναισθηματική οριακή κατάσταση να καταγραφεί και τις περισσότερες φορές να αποσταλεί», όπως λέει το σημείωμα της παράστασης.

Στο σαλόνι, λοιπόν, της οικίας Κατακουζηνού βιώνουμε μία ηδονοβλεπτική συνθήκη δημόσιας ανάγνωσης των πιο ιδιωτικών σκέψεων ανθρώπων. Ερωτικές εξομολογήσεις, γράμματα χωρισμού, μετάνοιας, επιστολές επανόρθωσης ή απλώς καθημερινές επιστολές μεταξύ ερωτευμένων: από τον Όσκαρ Ουάιλντ, τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη και τον Αλμπέρ Καμύ έως τον Γιώργο Σεφέρη, τον Νίκο Καββαδία και τη Μαρία Πολυδούρη.

Σ’ αυτή τη δημόσια ανάγνωση, αρωγός και διαρκής συνομιλητής στέκεται η μουσική, παρούσα άλλοτε με τρόπο συμβολικό, υπό τη μορφή του ρυθμικού χτυπήματος των πλήκτρων μίας γραφομηχανής ή των ραδιοφωνικών παρεμβολών, είτε κυριολεκτικά, με ερμηνεία στο πιάνο κομματιών πρωτότυπων ή κλασικών.

Κατά τη διάρκεια της παράστασης, άλλοτε γελάς, άλλοτε ρουφάς μία-μία αργά τις λέξεις, άλλοτε νιώθεις την ταραχή που κρύβεται πίσω τους. Εκπλήσσεσαι, κατανοείς, συμπάσχεις. Και κάποια στιγμή συγκινείσαι.

Ή, έστω, τα δικά μου μάτια γέμισαν δάκρυα με το γράμμα του Αντρέ Γκορζ στην Ντ.: «…Αρκούσε να αποδεχτώ να ζήσω αυτό που ζούσα, να αγαπώ πάνω απ’ όλα τα βλέμμα, τη φωνή, τη μυρωδιά σου, τα κρινοδάχτυλά σου, τον τρόπο που κατοικούσες το σώμα σου και όλο το μέλλον ήταν για μας ανοιχτό»…

Λίγα λόγια για την Οικία Κατακουζηνού

Ο ψυχίατρος-νευρολόγος Άγγελος Κατακουζηνός και η συγγραφέας σύζυγός του Λητώ ξεκίνησαν την κοινή τους ζωή τη δεκαετία του ’30 και για σχεδόν 50 χρόνια υπήρξαν δραστήρια μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας.

Το ζεύγος ανήκε στην πνευματική ελίτ της εποχής του και το διαμέρισμά τους στη λεωφόρο Αμαλίας, σε συνέχεια της πρώτης κατοικίας τους στην οδό Πινδάρου, ήταν ένα από τα σημαντικότερα φιλολογικά σαλόνια της γενιάς του ’30.

Εδώ απήγγειλαν ποιήματά τους ο Γιώργος Σεφέρης και η Μυρτιώτισσα, εδώ διάβασε αποσπάσματα από τον «Μέγα Ανατολικό» ο Ανδρέας Εμπειρίκος, εδώ έπαιξε για πρώτη φορά, στο παλιό Steinway πιάνο του σπιτιού, τραγούδια από τον «Μεγάλο Ερωτικό» ο Μάνος Χατζηδάκις.

Με κύρια εμψυχώτρια τη Λητώ, όπως επισημαίνει ο στενός φίλος του ζεύγους, Γιάννης Τσαρούχης, στον πρόλογο του βιβλίου της «Άγγελος Κατακουζηνός, ο Βαλής μου», το σαλόνι τους φιλοξένησε αμέτρητες ποιητικές βραδιές, ρεσιτάλ απαγγελίας, συναυλίες, καθώς και ατέρμονες φιλοσοφικές και φιλολογικές συζητήσεις.

Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων, περιέχοντας μια συλλογή από περίπου 60 πίνακες ζωγραφικής, δεκάδες σχέδια και χαρακτικά, γλυπτά, γαλλικά και ελληνικά έπιπλα από τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Υπάρχει, επίσης, μια συλλογή χιλιάδων βιβλίων, σχεδόν 2.000 φωτογραφίες (ανάμεσά τους και μια σπάνια σειρά πορτρέτων της Λητώς από τη Nelly) και πλούσιο αρχειακό υλικό, συμπεριλαμβανομένης της αλληλογραφίας του ζεύγους με τους διάσημους φίλους τους.

«Συστημένο»
Παραστάσεις: Σάββατο, 30 Μαρτίου, 6, 13 και 20 Απριλίου
Ώρα έναρξης: 17.00
Τιμή εισιτηρίου: 12 ευρώ
Τηλ. κρατήσεων: 6948 704508 (Δευ.-Παρ. 12.00-14.00 & 18.00-20.00 και Σαβ. 12.00-14.00)

Οικία Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού
Λεωφ. Αμαλίας 4, 5ος όροφος, πλατεία Συντάγματος
https://katakouzenos.gr