Νέα έρευνα: Γιατί μερικοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό να νιώθουν μοναξιά;

Μια πρόσφατη μελέτη – από ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, το Πανεπιστήμιο Curtin και το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας – υποδηλώνει ότι περισσότερο από το ήμισυ της διακύμανσης του εύρους στη μοναξιά μπορεί να εξηγηθεί από τις στρατηγικές ρύθμισης των συναισθημάτων που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. Φαίνεται ότι το πρόβλημα προκύπτει από την απόκρυψη και καταπίεση των συναισθημάτων. Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Οκτωβρίου του Personality and Individual Differences, θα περιγραφεί παρακάτω, μετά από μια εισαγωγή στην ψυχολογία της μοναξιάς.

Κατανόηση της μοναξιάς

Τι σημαίνει να νιώθεις μοναξιά; Μοναξιά σημαίνει να βιώνεις δυσάρεστα συναισθήματα (π.χ. άγχος, λύπη, αγωνία) λόγω της αντιληπτής κοινωνικής απομόνωσης και έλλειψης οικειότητας και στενών σχέσεων (π.χ. φιλίας).

Το να νιώθεις μοναξιά δεν είναι το ίδιο με το να είσαι μόνος. Κάποιος θα μπορούσε να είναι μόνος και να μην αισθάνεται μοναξιά ή θα μπορούσε να είναι μέσα σε ένα πλήθος και να αισθάνεται ακόμα μόνος.

Το να νιώθεις μοναξιά σημαίνει να βιώνεις μια οδυνηρή αίσθηση αποσύνδεσης, απομόνωσης και αποξένωσης, χωρίς να έχεις κανέναν να απευθυνθείς για συναισθηματική και κοινωνική υποστήριξη.

Οι μοναχικοί άνθρωποι συχνά πιστεύουν ότι κανείς δεν καταλαβαίνει ή δεν συμμερίζεται τις ανησυχίες τους, ότι κανείς δεν τους γνωρίζει πραγματικά ή ακόμη και δεν ενδιαφέρεται να τους γνωρίσει.

Η μοναξιά, ιδιαίτερα όταν είναι χρόνια, έχει συνδεθεί με πολλά προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων παθήσεων ψυχικής υγείας (π.χ. άγχος, κατάθλιψη, αϋπνία) και σωματικών παθήσεων (π.χ.  η έρευνα δείχνει ότι η μοναξιά αυξάνει το αίσθημα του σωματικού πόνου).

Οι αιτίες της μοναξιάς δεν είναι καλά κατανοητές

Σε κοινωνικό επίπεδο, η χρήση των ψηφιακών μέσων μπορεί να εξηγήσει την αυξημένη μοναξιά στους εφήβους. Η πανδημία COVID-19 συνέβαλε επίσης στην αύξηση της μοναξιάς σε όλο τον κόσμο.

Πολλοί μοναχικοί άνθρωποι επιθυμούν να κάνουν φίλους αλλά αισθάνονται ανίκανοι να το κάνουν. Οι συνήθεις λόγοι για τους οποίους οι μοναχικοί άνθρωποι αποτυγχάνουν να κάνουν φίλους περιλαμβάνουν τη χαμηλή εμπιστοσύνη, την έλλειψη χρόνου, την εσωστρέφεια, την επιλεκτικότητα, τους φόβους απόρριψης και πραγματιστικούς λόγους (π.χ. καταστάσεις υγείας).

Μπορεί η μοναξιά να σχετίζεται και με το πώς οι άνθρωποι ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους; Για μια απάντηση, εξετάζουμε, παρακάτω, μια έρευνα από τους Preece et al., σχετικά με την πιθανή σχέση μεταξύ της μοναξιάς και των στρατηγικών ρύθμισης των συναισθημάτων.

Διερεύνηση συναισθηματικών λόγων μοναξιάς

Δείγμα έρευνας:

• 501 Αμερικανοί (50% άνδρες).
• Μέση ηλικία 47 ετών (18-88 ετών, εύρος).
• 80% Λευκοί
• 20% με πτυχίο (ως το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης).
• Περίπου το 20% ήταν από τα βορειοανατολικά, το 205 από τα δυτικά, το 21% τη Μεσοδυτική και το 39% από το Νότο των ΗΠΑ.

Οι συμμετέχοντες έλαβαν οδηγίες να ολοκληρώσουν διάφορα μέτρα ρύθμισης των συναισθημάτων και μοναξιάς:

Η κλίμακα μοναξιάς του UCLA περιλάμβανε ερωτήσεις του τύπου: “Πόσο συχνά νιώθετε ότι έχετε πολλά κοινά με τους ανθρώπους γύρω σας;” Αλλά και

Ερωτηματολόγιο ρύθμισης συναισθημάτων: δηλαδή 10 ερωτήσεις που αξιολογούσαν τη χρήση στρατηγικών γνωστικής επαναξιολόγησης και εκφραστικής καταστολής των συναισθημάτων («Ελέγχω τα συναισθήματά μου αλλά δεν τα εκφράζω»).

Ερωτηματολόγιο Γνωσιακής Ρύθμισης Συναισθημάτων είχε 36 παραμέτρους και αξιολογεί στρατηγικές γνωστικής ρύθμισης των συναισθημάτων, όπως αυτοκατηγορία, ενοχοποίηση άλλων, μηρυκασμό, καταστροφολογία και επανεστίαση στον προγραμματισμό («Σκέφτομαι πώς μπορώ να αντιμετωπίσω καλύτερα την κατάσταση»).

Ερωτηματολόγιο Ρύθμισης συναισθημάτων συμπεριφοράς με 20 παραμέτρους που μέτρησε τις συμπεριφορικές στρατηγικές ρύθμισης συναισθημάτων, όπως απόσπαση της προσοχής, κοινωνική υποστήριξη και απόσυρση («Αποφεύγω τους άλλους ανθρώπους»).

Στρατηγικές ρύθμισης της μοναξιάς και των συναισθημάτων

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η χρήση της στρατηγικής ρύθμισης των συναισθημάτων προβλέπει τη μοναξιά:

Συγκεκριμένα, οι τακτικές ρύθμισης των συναισθημάτων εξήγησαν περισσότερο από το ήμισυ της διακύμανσης στη μοναξιά. Η αυξημένη μοναξιά συσχετίστηκε με μεγαλύτερη χρήση μιας ποικιλίας στρατηγικών δυσπροσαρμοστικής ρύθμισης των συναισθημάτων, ιδιαίτερα της αυτοκατηγορίας, της κατηγορίας των άλλων και του μηρυκασμού, με λιγότερο συχνή χρήση επαναξιολόγησης ή αναπλαισίωσης της σκέψης (δηλαδή εύρεση της επένδυσης σε μια κατάσταση).

Τα δεδομένα έδειξαν ότι τα άτομα με υψηλά επίπεδα μοναξιάς, έτειναν να κρύβουν τα συναισθήματά τους και να καταστέλλουν τη συναισθηματική τους έκφραση (μια στρατηγική που ονομάζεται εκφραστική καταστολή). Επιπλέον, έτειναν να μην αναζητούν κοινωνική υποστήριξη και να απορρίπτουν την κοινωνική υποστήριξη που προσφέρεται.

Έτσι, τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ένα παράδοξο: Όσοι βρίσκονται «σε υψηλά επίπεδα μοναξιάς, εξ ορισμού, λαχταρούν την κοινωνική σύνδεση για να καλύψουν ανεκπλήρωτες διαπροσωπικές ανάγκες».

Ωστόσο, συχνά ανταποκρίνονται «στα αρνητικά συναισθήματα καταστέλλοντας την έκφρασή τους και αποφεύγοντας ενεργά την κοινωνική επαφή. Ως εκ τούτου, αυτά τα συνήθη πρότυπα ρύθμισης των συναισθημάτων μπορεί να διαιωνίζουν καταστάσεις μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης».

Μη προσαρμοστικές στρατηγικές ρύθμισης συναισθημάτων

Συνοπτικά, οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους μπορεί να εξηγήσουν γιατί μερικοί από αυτούς βιώνουν περισσότερη μοναξιά από άλλους. Στην παραπάνω έρευνα, τα πιο μοναχικά άτομα έδειξαν μεγαλύτερη τάση να χρησιμοποιούν στρατηγικές δυσπροσαρμοστικής ρύθμισης συναισθημάτων όπως:

Απόδοση ευθυνών: Η απάντηση σε μια δυσάρεστη εμπειρία είναι είτε κατηγορώντας τον εαυτό του είτε θεωρώντας τους άλλους υπεύθυνους.

Καταστροφολογία: Εστίαση και έμφαση στην απαίσια, φρικτή και αφόρητη φύση μιας κατάστασης.

Εκφραστική καταστολή: Απόκρυψη συναισθημάτων και αποτροπή έκφρασης του συναισθήματος (δηλαδή διατήρηση ενός «poker face»).

Απόρριψη/απόσυρση (CBT). Τα βιβλία αυτοβοήθειας που βασίζονται στη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία μπορεί επίσης να είναι χρήσιμα.

Αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων ως τρόπος αντιμετώπισης δυσάρεστων συναισθημάτων.

Μηρυκασμός: Εμμονή και αναπαραγωγή συνεχώς στα συναισθήματα ή τις σκέψεις που σχετίζονται με δυστυχισμένα γεγονότα.

Επιπλέον, τα πιο μοναχικά άτομα ήταν λιγότερο πιθανό να χρησιμοποιήσουν τη στρατηγική της γνωστικής επανεκτίμησης, η οποία είναι η στρατηγική που μπορεί να δώσει θετικό νόημα σε ένα αγχωτικό ή δυσάρεστο γεγονός.

Ένα παράδειγμα γνωστικής επαναξιολόγησης είναι η θέαση ενός δυσάρεστου περιστατικού ως ένα σημαντικό μάθημα ζωής ή μια ευκαιρία να μάθετε πώς να γίνετε πιο δυνατοί και πιο ανθεκτικοί.

Το συμπέρασμα

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, νέα έρευνα δείχνει ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της μοναξιάς και της συνήθους χρήσης τεχνικών δυσπροσαρμοστικής ρύθμισης συναισθημάτων (π.χ. καταστροφολογία, αυτοκατηγορία, απόρριψη κοινωνικής υποστήριξης).

Επομένως, η στόχευση δυσλειτουργικών στρατηγικών ρύθμισης συναισθημάτων μπορεί να μειώσει τη μοναξιά. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω ψυχοθεραπείας, όπως η γνωστική συμπεριφορική.