Eίμαστε ακόμη ζωντανές!
Το γυναικείο κίνημα παίρνει τη δυναμικότερη μορφή του μέσα στις «φλόγες» της δεκαετίας του ’70 και γίνεται ριζοσπαστικό. Συνδέεται με τη σεξουαλική απελευθέρωση και απαιτεί ισότητα και αποδοχή της διαφορετικότητας των δύο φύλων. Τι έχει συμβεί και πού βρισκόμαστε σήμερα;
από τη Μαρία Καλοπούλου
Είναι η πρώτη φορά που οι εμπειρίες και οι διεκδικήσεις τους σε κάθε τομέα, στην εργασία, στην οικογένεια, στη σεξουαλικότητα, προσεγγίζονται με πολιτικούς όρους. Η εξάλειψη των διακρίσεων σε κάθε πτυχή της ζωής ήταν και συνεχίζει να είναι το βασικό αίτημα των γυναικών.
Στη δεκαετία του 1970 ο φεμινισμός γίνεται μαχητικός, φτάνοντας κάποιες φορές σε ακραίες καταστάσεις. Πολλές προχωρούν στη συγκρότηση μικρών γυναικείων κοινωνιών, από τις οποίες οι άνδρες είναι αποκλεισμένοι. Αυτού του είδους ο ριζοσπαστικός φεμινισμός σύντομα αποτυγχάνει, δίνοντας λαβές για πολλά κακόβουλα σχόλια στο μέλλον.
Ο φεμινισμός έχει πεθάνει;
Σήμερα, πενήντα χρόνια μετά, πολλά φαίνεται να έχουν αλλάξει… ή μήπως όχι; Η γυναίκα μπορεί να διαχειρίζεται το σώμα της, απολαμβάνει την ίδια εκπαίδευση με τους άντρες, έχει κατοχυρώσει τα εργασιακά της δικαιώματα, έχει εισβάλει σε θέσεις λήψης αποφάσεων, έχει κατακτήσει την οικονομική της ανεξαρτησία, έχει κατακτήσει επιτέλους την ισότητα… ή μήπως πάλι όχι;
Το κίνημα των γυναικών που τόσο δυναμικά προσπάθησε να γκρεμίσει όλες τις κατεστημένες αντιλήψεις και υφιστάμενες διακρίσεις στη δεκαετία του ‘70 είναι ακόμη ζωντανό;
Αυτό που φαίνεται να ξεχνάμε όλο και περισσότερο σήμερα, είναι ο ρόλος που παίζουν τα ΜΜΕ στη διαμόρφωση της εικόνας της γυναίκας, που ίσως και να είναι χειρότερη από αυτή που τολμούσαν να παρουσιάσουν στην δεκαετία του ’70.
Εκείνο το «πνεύμα» της αποκατάστασης της θέσης των γυναικών, που τόσο δρόμο έχει διανύσει μέχρι να αποδειχθεί η σημασία του για την ισορροπία του κόσμου, εξακολουθεί να απουσιάζει από σειρές, ταινίες, διαφημίσεις και life style περιοδικά, αλλά και συχνά μοιάζει να μην ανησυχούμε για την απουσία του. Παριστάνουμε πως η κοινωνία απολαμβάνει την «ξεκούραστη ευτυχία» ισορροπημένων ρόλων και σχέσεων.
Κι όμως, η προσεκτική παρακολούθηση της εικόνας που προβάλλεται για τη γυναίκα του 21ου αιώνα αποκαλύπτει πως το πρόβλημα παραμένει.
Τίποτε δεν έχει αποκατασταθεί, τα στερεότυπα για τους ρόλους ανδρών και γυναικών που θυματοποιούν τη γυναίκα και δυναστεύουν τον άνδρα παραμένουν. Η γυναίκα εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται σαν «εμπόρευμα», ένα ανεγκέφαλο πλάσμα εύπιστο, που καθοδηγείται να καταναλώνει τυφλά, να επιδεικνύει τα σωματικά της προσόντα προς τέρψιν των ανδρικών οφθαλμών και εξωθείται συστηματικά να περιοριστεί στον ρόλο τής προσφοράς του εαυτού της, είτε ως μάνα στο σπίτι είτε ως εργαζόμενη, χωρίς δικαιώματα ίδια με εκείνα των ανδρών συναδέλφων της είτε ως χαριτωμένη μπουμπού στον κόσμο του θεάματος.
Ταυτόχρονα, ένα παλιρροϊκό κύμα αντι-φεμινισμού σαρώνει συνειδήσεις και αντιστάσεις. Η εικόνα της μονόχνωτης, αξύριστης, άκομψης και πιθανώς λεσβίας φεμινίστριας έχει κυριαρχήσει σε πολλές περιπτώσεις, γεγονός που αναγκάζει πολλές γυναίκες να αποποιηθούν αυτόν τον απεχθή, όπως παρουσιάζεται τουλάχιστον στην κοινή συνείδηση μέσω των ΜΜΕ, χαρακτηρισμό.
Κι όμως, έναν αιώνα μετά τις σουφραζέτες, και πενήντα χρόνια μετά τα μαζικά γυναικεία κινήματα, η ανάγκη για ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα προβάλει επιτακτική όσο κι αν η ενασχόληση με τα θέματα ισότητας φαντάζει εκτός μόδας.
Την ίδια στιγμή, οι ποικίλες διεθνείς εξελίξεις που με μια λέξη ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση, έχουν όχι απλώς υποβαθμίσει αλλά εξαφανίσει σχεδόν όλες τις συντεταγμένες προσπάθειες για την επιδίωξη πραγματικής ισότητας στα δυο φύλα.
Τα τελευταία χρόνια οι σαρωτικές αλλαγές πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές που επικράτησαν σε ολόκληρο τον κόσμο, επηρέασαν σημαντικά τη ζωή και τους ρόλους όλων μας. Η γυναίκα κατέκτησε, στα χαρτιά τουλάχιστον την ισότητα, προσπαθεί να μετάσχει στα κέντρα λήψης των αποφάσεων ενώ ταυτόχρονα αγωνίζεται να σταθεί ως αυτόνομη κοινωνική μονάδα.
Πού βρισκόμαστε λοιπόν;
Αυτή η εποχή μοιάζει να είναι χωρίς πρότυπα, χωρίς ρόλους, χωρίς οράματα. Οι γυναίκες τρέχουν στους πλαστικούς χειρουργούς αναζητώντας την αιώνια νεότητα και την ομορφιά των ανορεξικών μοντέλων, ψάχνουν απεγνωσμένα τους «άντρες που δεν υπάρχουν πια» ή πασχίζουν να βρουν τον χρόνο ώστε να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους ως επιτυχημένες επαγγελματίες και ικανές νοικοκυρές και μητέρες.
Μήπως ήλθε το τέλος του γυναικείου κινήματος; Ή μήπως ήλθε η στιγμή να δούμε πως το γυναικείο κίνημα πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες;
Η νέα γενιά γυναικών εξακολουθεί να μάχεται για τα δικαιώματά της, εξακολουθεί να προβάλει σθεναρά τις διεκδικήσεις της, ίσως όχι με τον τρόπο που αυτό γινόταν τα προηγούμενα χρόνια.
Αναζητά τον τρόπο να σταθεί ανάμεσα στο πρότυπο της γυναίκας-αντικείμενο του πόθου και εργαζόμενης γυναίκας-σκύλας που προβάλουν αφειδώς τα ΜΜΕ, χωρίς να αφήνουν χώρο για μια ενδιάμεση κατάσταση. Οι νέες γυναίκες προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν τον όρο «φεμινισμός», έτσι που να αγγίζει όλες τις γυναίκες και όχι τις καρικατούρες που μας επιβάλλουν.
Τα ζητήματα που συνεχίζουν να απασχολούν τον γυναικείο πληθυσμό εξακολουθούν να είναι η ισότητα των αμοιβών, η ανεργία, η σεξουαλικότητα, η μονογονεϊκή οικογένεια, η ενδοοικογενειακή ή γενικότερη βία, η εκπαίδευση και η εικόνα που προβάλλεται από τα ΜΜΕ για τη γυναίκα.
Το να πιστεύει κανείς ότι ο γυναικείο κίνημα πέθανε, είναι η εύκολη και βολική λύση. Όμως όσο υπάρχουν ανισότητες και διακρίσεις οι γυναίκες δεν μπορούν να πάψουν να διεκδικούν, είτε αυτοαποκαλούνται φεμινίστριες είτε όχι. Απλά φαίνεται ότι τα αιτήματα όπως και η διεκδίκησή τους έγιναν πιο πολύπλοκα.
