Στο κυνήγι της απώλειας βάρους: Ένας αιώνας τάσεων και τι επιφυλάσσει το μέλλον

Εδώ και έναν αιώνα, η κουλτούρα της διατροφής έχει διαμορφώσει τον τρόπο που τρώμε, κινούμαστε και μετράμε τον εαυτό μας. Ας ρίξουμε μια ματιά στις απίστευτες μεθόδους που έχουμε δοκιμάσει με την πάροδο του χρόνου και στην πίεση για απώλεια κιλών που δεν έχει ποτέ εξαφανιστεί. Τι συμβαίνει στο παρόν και τι επιφυλάσσει το μέλλον;

Από τη Μαρία Καλοπούλου

Τον τελευταίο αιώνα, τα ιδανικά για το σώμα έχουν υποστεί δραματικές αλλαγές. Οι πιο γεμάτες σιλουέτες που γιορτάζονταν στις αρχές του 1900 αντικαταστάθηκαν από σιλουέτες σαν υποσιτισμένες της δεκαετίας του ’90.

Η τρέχουσα τάση φαίνεται να ευνοεί ένα πιο μυώδες, αθλητικό ιδανικό έναντι των ακραίων πραγμάτων που έχουμε δει στο παρελθόν. Οι σημερινοί αισθητικοί κανόνες μπορεί να είναι ευρύτεροι και πιο περιεκτικοί, αλλά η πίεση για συμμόρφωση παραμένει εξίσου έντονη.

Δεκαετία 1930 έως 1940: Γεννιέται η «δίαιτα της μόδας»

Η σύγχρονη κουλτούρα της διατροφής μπήκε επίσημα στη συζήτηση τη δεκαετία του 1930 με τη δίαιτα του γκρέιπφρουτ, η οποία υποσχόταν απώλεια λίπους απλώς τρώγοντας μισό γκρέιπφρουτ πριν από κάθε γεύμα.

Η μέτρηση θερμίδων είχε ήδη κάνει το ντεμπούτο της το 1917, ευγενική προσφορά της Δρ. Lulu Hunt Peters και του best seller Diet & Health, και μέχρι τη δεκαετία του 1940, οι γυναίκες στο Δυτικό Ημισφαίριο είχαν πειστεί ότι η δύναμη της θέλησης ήταν το παν.

Δεκαετία του 1950 έως του 1970: Ζυγαριά + Πνευματική καθαρότητα

Στα μέσα του 20ού αιώνα, η κουλτούρα της δίαιτας ήταν παντού, από τα «ινστιτούτα αισθητικής» με περιτυλίξεις σώματος και ζυγίσεις μέχρι διαφημίσεις που απευθύνονταν σε νοικοκυρές για δονούμενες ζώνες και χάπια που καταστέλλουν την όρεξη.

Για να μην μιλήσουμε για τις διαφημίσεις τσιγάρων, όπως των Lucky Strike που έφτασε στο σημείο να προωθήσει το τσιγάρο ως ένα αποτελεσματικό συμπλήρωμα διατροφής για την απώλεια βάρους!

Το Χόλιγουντ επέβαλε αυστηρά πρότυπα ομορφιάς, υποχρεώνοντας σταρ όπως η Τζούντι Γκάρλαντ να κάνουν δίαιτα για να παραμείνουν λεπτές. Η Όντρεϊ Χέπμπορν και η Τουίγκι διέδωσαν το ιδανικό της εξαιρετικά λεπτής σιλουέτας, ενώ αναδύθηκε το μακροβιοτικό κίνημα, προωθώντας την ισορροπημένη διατροφή και τις ολόκληρες τροφές έναντι της στέρησης.

Δεκαετία του 1980: SlimFast + Ιδρώτας

Μέχρι τη δεκαετία του 1980, η απώλεια βάρους είχε γίνει ολοκληρωμένη λαϊκή κουλτούρα. Οι προπονήσεις του Richard Simmons, οι κασέτες αεροβικής της Jane Fonda και μια θάλασσα από θερμαντικά ποδιών και γλουτών μετέτρεψαν τα σαλόνια σε προσωπικά στούντιο γυμναστικής.

Η δίαιτα ήταν πλέον μεγάλη επιχείρηση. Προγράμματα όπως το Weight Watchers προσέφεραν δομημένα προγράμματα απώλειας βάρους, ενώ το SlimFast υποσχόταν αποτελέσματα σε ένα κουτί: «ένα ρόφημα για πρωινό, ένα ρόφημα για μεσημεριανό…»

Και μετά ήρθε η Oprah, η οποία πρόβαλε σε ζωντανή μετάδοση στην αμερικανική τηλεόραση πώς έχασε  67 κιλά λίπους για να σηματοδοτήσει την επιτυχία της δίαιτας των υγρών.

Πόσες και πόσες γυναίκες δεν είχαν δοκιμάσει την πλειονότητα των τάσεων, συμπεριλαμβανομένου του ακραίου περιορισμού θερμίδων, της χαμηλών λιπαρών, της δίαιτας Atkins και της δίαιτας Dukan.

Καμία από αυτές δεν λειτούργησε και όλες τις άφησαν σε χειρότερη μεταβολική κατάσταση. Σε αυτή την περίοδο, οι γυναίκες κατέληξαν συχνά πιο μπερδεμένες και μεταβολικά σε μεγαλύτερη ανισορροπία από πριν. Ήταν η δεκαετία που μας δίδαξε πώς να κάνουμε δίαιτα και πώς να την κάνουμε ξανά και ξανά.

Δεκαετία του 1990 έως αρχές της δεκαετίας του 2000: Από τα χαμηλά λιπαρά στα λάστιχα μέσης

Η δεκαετία του ’90 χαρακτηρίστηκε από γρήγορες λύσεις και σοβαρές ιατρικές παρεμβάσεις. Εγκαινιάστηκε η εποχή χωρίς λιπαρά, που σημαδεύτηκε από τα light γιαούρτια, τα μπισκότα ή τα αναψυκτικά χωρίς θερμίδες και την άφιξη των τσιπς με olestra, (το συνθετικό λίπος που προσέθετε θερμίδες αλλά… προκαλούσε διάρροια) όλα τροφοδοτούμενα από μια κουλτούρα που αντιμετώπιζε την μη απώλεια λίπους σαν ηθική αποτυχία.

Στη συνέχεια ήρθε η αντίδραση στους υδατάνθρακες και το ανελέητο… κυνήγι τους καθώς η Atkins και η South Beach έκαναν το ψωμί τον νέο εχθρό.

Το Phen-Fen, ένα συνταγογραφούμενο φάρμακο, ηγήθηκε της τρέλας των χαπιών αδυνατίσματος, ακολουθούμενο από το TrimSpa και το Hydroxycut, μέχρι που σοβαρές παρενέργειες και παρεμβάσεις του FDA απέσυραν πολλά από την αγορά.

Ταυτόχρονα, η βαριατρική χειρουργική έγινε πιο συχνή, εξελισσόμενη από πολύπλοκες γαστρικές παρακάμψεις σε λιγότερο επεμβατικές επεμβάσεις.

Δεκαετία του 2010: To μάρκετινγκ σε νέες δόξες

Τη δεκαετία του 2010 οι δίαιτες πέρασαν σε νέο επίπεδο μάρκετινγκ με τα προϊόντα χωρίς γλουτένη, χωρίς ζάχαρη, χωρίς πρόσθετα και ούτω καθεξής. Η «καθαρή διατροφή» κατέκτησε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ οι δίαιτες Paleo, τα latte με κουρκουμά και η διαλειμματική νηστεία έγιναν μέρος μιας καλοσχεδιασμένης αισθητικής ευεξίας.

Προπονήσεις boutique όπως η Orangetheory και η Peloton μετέτρεψαν τη γυμναστική σε lifestyle brands, όπου η προσπάθεια παρακολουθούνταν, δημοσιεύονταν και ανταμείβονταν.

Υπήρξαν άγριες αλλαγές τον τελευταίο αιώνα, από απαλά και καμπυλόγραμμα  σε εξαιρετικά λεπτά, και στη συνέχεια σε υπερτονισμένα και αθλητικά. Τα μεγαλύτερα σημεία καμπής ήρθαν με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την επιρροή των διασημοτήτων.

Ποτέ δεν ήμασταν τόσο εκτεθειμένοι στα σώματα άλλων ανθρώπων και στις πληροφορίες, ή την παραπληροφόρηση, για το πώς έφτασαν εκεί.

Δεκαετία του 2020: Η εποχή του GLP-1

Μετά από δεκαετίες δίαιτας, χαπιών και προγραμμάτων, μια νέα κατηγορία ενέσιμων άλλαξε τα πάντα. Τα φάρμακα GLP-1 όπως τα Wegovy, Zepbound, Ozempic και Mounjaro —τα δύο τελευταία αναπτύχθηκαν αρχικά για τον διαβήτη— έγιναν γρήγορα τα πιο πολυσυζητημένα εργαλεία στη σύγχρονη απώλεια βάρους.

Λειτουργούν σε αντίθεση με οτιδήποτε άλλο εκτός από τη βαριατρική χειρουργική, λένε οι γιατροί. Αυτά τα νέα φάρμακα υπερτερούν κάθε δίαιτας και συμπληρώματος όσον αφορά την αποτελεσματικότητά τους.

Στοχεύοντας στις μεταβολικές οδούς του σώματος, τα GLP-1 περιορίζουν την όρεξη, σταθεροποιούν το σάκχαρο στο αίμα και ηρεμούν αυτό που πολλοί αποκαλούν «θόρυβο φαγητού» — τις επίμονες λιγούρες και τη νοητική φλυαρία που μπορούν να εκτροχιάσουν την πρόοδο.

Η άνοδός τους αντικατοπτρίζει ένα αυξανόμενο αίσθημα κόπωσης με τις δίαιτες γενικά. Αφού δοκίμασαν τα πάντα, πολλοί άνθρωποι βρίσκουν τώρα πραγματικά αποτελέσματα. Ταυτόχρονα, η πολιτισμική συζήτηση μετατοπίζεται.

Η παχυσαρκία αναγνωρίζεται ως χρόνια ασθένεια, όχι ως αποτυχία πειθαρχίας. Οι ασθενείς μπορούν πλέον να αισθάνονται ότι έχουν την εξουσία να διαχειρίζονται το βάρος τους με μια ποικιλία επιλογών θεραπείας, συμπεριλαμβανομένων ελάχιστα επεμβατικών διαδικασιών.

Σύμφωνα με στοιχεία της Fair Health, περισσότεροι από 15 εκατομμύρια Αμερικανοί χρησιμοποιούν πλέον GLP-1 για απώλεια βάρους και το ενδιαφέρον συνεχίζει να αυξάνεται.

Τι ακολουθεί: Το επόμενο σύνορο

Αν υπάρχει ένα πράγμα που μας έχει διδάξει ο τελευταίος αιώνας τάσεων απώλειας βάρους, είναι ότι η πρόοδος δεν προέρχεται μόνο από τη δύναμη της θέλησης. προέρχεται από την κατανόηση του πώς λειτουργεί στην πραγματικότητα το σώμα μας.

Το μέλλον της διαχείρισης βάρους γίνεται πιο εξατομικευμένο, με εργαλεία όπως ο προγραμματισμός γευμάτων με καθοδήγηση από τεχνητή νοημοσύνη, τα πρωτόκολλα πεπτιδίων, οι ορμονικές εξετάσεις και η μεταβολική χαρτογράφηση να εισέρχονται στην καθημερινή πρακτική.

Όπως εξηγούν οι γιατροί, βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής. Η εξατομικευμένη διατροφή, τα στοχευμένα συμπληρώματα, ακόμη και οι θεραπείες με πεπτίδια θα διαδραματίσουν κάποιο ρόλο,  αλλά το ίδιο θα συμβεί και με τη διαχείριση του στρες, τον συγχρονισμό του κιρκαδικού ρυθμού και την αποκατάσταση του άξονα εντέρου-εγκεφάλου.

Η ιατρική μοιράζεται την αισιοδοξία της. Το μέλλον είναι αρκετά λαμπρό. Πολύ σύντομα θα έχουμε αποτελέσματα από τη βαριατρική χειρουργική επέμβαση σε ένα φάρμακο. Πιθανότατα μπορούμε επίσης να αποτρέψουμε την παχυσαρκία, κάτι το οποίο θα είναι το επόμενο σύνορο.